Yıl boyunca Beethoven’ı anmak için dünya çapında etkinlikler planlandı fakat Covid-19 pandemisi birçok şeyi engellediği üzere Beethoven’ın 250. doğum gününün coşkuyla kutlanmasına da mahzur oldu. Artık onu büyük bir müzisyene dönüştüren ayrıntılara odaklanacağız. Zira o yalnızca müzik tarihine yapıtlarıyla damga vurmasıyla değil, tıpkı vakitte bugün bile dünyanın dört bir yanından müzisyenlere ilham veren ve yol açan biri olmasıyla hatırlanıyor. Brahms, Wagner, hatta Sondheim üzere büyük sanatkarların onu takip ettiği biliniyor. Fakat çok daha fazlası var. Beethoven, ömrü boyunca peşini bırakmayan hastalıklara karşın müziğe tutunmuş biri. Tahminen de en büyük sırrı bu ayrıntıda zımnî.

BEETHOVEN’I YÜKSELTEN TEKNİK

Müzik eleştirmeni Anthony Tommasini, New York Times’ta yayınlanan makalede onun için şöyle diyordu: “Kişiliği ne olursa olsun, müziği, ihtişamı ve kahramanlığı tanımlıyor üzere görünüyor.” Her şeyin detayda bâtın olduğunu söyleyen Tommasini, “Beethoven, bütün bir hareketi, hatta bütün bir kompozisyonu oluşturmak için küçük motifleri (birkaç nota, melodik bir modül, ritmik bir jest) kullanma tekniğinin ustası, tahminen de sonuncu ustasıydı” sözünü kullanıyor.

Tommasini’nin bahsettiği teknik, Beethoven’ın Viyana’daki usta bestekar Franz Joseph Haydn ile geçirdiği vakitlerde şekillenmiş. Hem Mozart hem Beethoven’ın Haydn’den etkilendiği biliniyor. Tommasini’ye nazaran Beethoven yıllarca Haydn’ın notlarını okumaya devam etmişti.

BİLİNÇALTINDAKİ BEETHOVEN

Tommasini’nin bahsettiği tekniği Beethoven yeni bir karmaşıklık seviyesine taşıdı. Tommasini onun müziğiyle ilgili şu sözleri kullanıyor: “Konsere gidenler, bir Beethoven kesimindeki motiflerin tüm tekrarlarını ve manipülasyonlarını şuurlu olarak algılayamayabilir. Tekrar de, bu birbiriyle bağlantılı ögeler, müzik eğitimi almamış olanlar için bile bilinçaltında ortaya çıkıyor. Bu nedenle Yedinci Senfoninin çılgınca, dans eden son hareketi üzere yabanî bir boğuşma da uyumlu, dengeli bir varlık, hakikaten kusursuz bir modül üzere görünüyor.”

‘TUTKU VE GÜCÜN BESTECİSİ’

Beethoven’ın karmaşık ve çelişkili bir kişiliğe sahip olmasının yanı sıra muazzam bir hayal gününe sahip olduğu belirtiliyor. Bazılarına nazaran Beethoven ‘tutku ve gücün bestekarı.’ Beethoven’ın müzikte geliştiği yıllar Napolyon Savaşları ile birebir periyoda denk geliyor. Avrupa’nın birçoklarında fevkalâde bir siyasi karmaşanın hâkim olduğu bu devirde Almanya doğumlu olan Beethoven, Viyana’nın en büyük müzisyenlerinden biri olarak kabul edilmişti.

‘MÜZİĞİN KAPSAMINI KÖKTEN DEĞİŞTİRDİ’

BBC’ye konuşan Oxford Üniversitesi’nden müzikoloji profesörü Laura Tunbridge, Beethoven’ın ses ve hacim açısından müziğin kapsamını birçok taraftan kökten değiştirdiğini söylüyor.

Beethoven’nın müziği bir sanat biçimine yükseltmede kilit rol oynadığını söyleyen Tunbridge, “Sahip olduğu tutkusu ve kanısı, müziğin hisleri tabir edebileceği fikriyle, salt cümbüş olmanın ötesine geçtiğini, çok daha derin bir şey söz ettiğini gösterdi” diyor.

Oxford Üniversitesi’nden Prof. Laura Tunbridge | Fotoğraf: YouTube

SIKINTI BİR KARAKTERDİ

Beethoven’ın karakteriyle ilgili birçok olumsuz ayrıntı var. Kendisinin öfkeli, bencil, narsist, asık hızlı, ilgilerinde hüsrana uğramış, dağınık, eli sıkı, hastalık hastası ve alkolik olduğu da söyleniyor. Prof. Tunbridge, Beethoven’ın bu özellikleri için “romantik mitinin bir parçası” yorumunu yapıyor: “Çünkü içindeki iblisler ve fizikî rahatsızlıkları tarafından azap gören bir sanatkarın manzarasını tercih ediyoruz.”

Tunbridge’a nazaran Beethoven hayal gücümüzün ötesinde kesimler yaratma yeteneğine sahip ve kendini her şeyden evvel sanatına adamış bir usta. “Bu özellikleri onu bu dünyanın dışında biri üzere göstermesini sağlıyor” sözünü kullanıyor.

DAİMA HASTALIKLARLA GAYRET ETTİ

Beethoven’ın hayatının büyük bir kısmında hastalıklarla gayret ettiği biliniyor. ‘Zor bir karakter’ unvanının yanı sıra pek çok sıhhat sorunu vardı. Birçok çağdaş uzman, hangi hastalıklardan mustarip olduğunu, duyma pürüzüyle nasıl bağlantılı olduğunu, kişiliğini ve müzikal yaratımını nasıl etkilediğini belirlemeye çalışmak için araştırmalar yaptı.

İngiliz beyin cerrahı Henry Marsh, BBC World belgeseli “Dissecting Beethoven”da bugün teşhis edilen hastalıkların detaylı bir listesini derlemişti: “İltihaplı bağırsak hastalığı, hassas bağırsak sendromu, şiddetli ishal, Whipple hastalığı, kronik depresyon, civa zehirlenmesi ve hipokondriyazisten.”

1827’nin Mart ayında hayatını yitirdiğinde 57 yaşındaydı. Otopsi sonrası elde edilen buluntular siroz hastası olduğunu ortaya koymuştu. Prof. Tunbridge, Beethoven’in tertipli olarak ve toplumsal ortamlarda şarap içtiğini, zira suyun ekseriyetle tüketime uygun olmadığını söylediğini aktarıyor. BBC’deki makalede şu ayrıntıya dikkat çekiliyor: “Kanıtlamak mümkün olmasa da kurşun zehirlenmesinin Beethoven’da nörolojik hasara neden olduğu da düşünülebilir.”

DUYMA YETİSİNİ KAYBEDEN BİR MÜZİSYEN

Beethoven’ın 1797 ile 1798 yılları işitme problemlerinin başladığı biliniyor. Başlangıçta belli frekansları duyma yeteneğini kaybettiği, fakat vakitle işitme duyusunun birçoklarını yitirdiği söyleniyor.

Prof Tunbridge, “Sağır olduğunu ve yüksek sesle konuştuğunu aktaran rivayetler var” diyor ve ekliyor: “Ancak durumun tam olarak ne olduğu bilinmiyor.” Bilinen şey, 1818’de insanların ne dediğini anlamasının zati güç olduğu, bu yüzden sorularını ve yorumlarını yazmasını istediği. Ömrünün sonunda, ince bir biçimde de olsa, muhakkak sesleri duyabildiğine dair de kimi diğer anekdotlar var.

‘MÜZİK BENİ KURTARACAK’

Beethoven güç günler yaşamış olsa da beste yapmaya devam etmiş. Zira ne olursa olsun hayatın kendisi için pahalı olmaya devam ettiğini düşünmüş. Sanatkarın müziğin onu kurtaracağına yönelik bir karar aldığı söyleniyor.

Harika enstrümanının piyano olması nedeniyle sesi yükseltmek için eklenen çeşitli aygıtların yardımıyla beste yapmaya devam ediyor. “Yine de Beethoven’ın en güçlü enstrümanı beyniydi” diyen Prof. Tunbridge, kelamlarını şöyle noktalıyor:

“Müzisyenlerin büyük ölçüde hayal güçlerine bağlı olduklarını, başlarındaki sesleri duyabildiklerini ve Beethoven’in çocukluktan beri müzik yarattığını unutmamalısınız. Tahminen dış dünyayı duyamıyordu, lakin zihnindeki müzik dinleme yeteneğinin bozulacağını yahut müzikal yaratıcılığının azalacağını düşünmek için hiçbir nedenimiz yok.”

*Haberde yer alan bilgiler Anthony Tommasini’nin New York Times’taki ve William Marquez’in BBC’deki makalelerinden alınmıştır.

Sözcü