Tansiyon ustası Alfred Hitchcock imzalı 15 sinemasının yenilenmiş kopyaları kasım-aralık aylarında İstanbul’da gösterime giriyor. Sinemalar ortasında 1948 yılında 1.5 milyon dolar harcadığı “Ölüm Kararı”, sinemada yalnızca 2 dakika 10 saniye görünen fakat sahnenin çekilmesi için 7 gün harcanan “Kuşlar”, 500 bin dolara mal olan asansör sahnesini kendi usulleriyle 19 bin dolara hallettiği “Ölüm Korkusu” da var.

Tansiyon sinemalarının yeri doldurulamayan ismi Alfred Hitchcock’un dünya sinema tarihinde iz bırakmış 15 sinemasının yenilenmiş kopyaları iki ay boyunca İstanbul’daki iki sinema salonunda gösterilecek. Her biri birer başyapıt olan sinemalar, 40. İstanbul Sinema Şenliği’nin özel kısımlarından “Hitchcock Renkli” kapsamında izleyiciyle buluşacak.

CİNAYET VAR / DIAL M FOR MURDER (1954)

Konusu: Beş parasız bir tenis oyuncusu, güçlü karısının bir roman muharririne duyduğu ilgiden hiç hoşlanmamaktadır. Karısını öldürmeye ve kalın bir sabıka belgesi bulunan serüvenci bir kişiyi şantaj yoluyla bu cinayete alet etmeye karar verir. Ancak genç bayan beklenmedik biçimde saldırganın elinden kurtulmayı başarınca her şey aykırı sarfiyat.

Oyuncular: Ray Milland, Grace Kelly, Robert Cummings, John Williams, Anthony Dawson, Leo Britt, Patrick Allen, George Leigh, George Alderson, Robin Hughes

Meraklısına not: Bir tiyatro uyarlaması olan sinemada perdedeki etkiyi sağlamak için mümkün olduğu kadar dış çekim yapmamaya çalışan Hitchcock, gerçek ayak seslerini alabilmek için yer döşemesini mermerle kaplattırmıştır.

Gösterim tarihleri: 21 Kasım saat 21.00 (Beyoğlu Sineması), 19 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması)

ART PENCERE / REAR WINDOW (1954)

Konusu: Kırık bacağı nedeniyle tekerlekli sandalyeye mahkûm bir gazete fotografçısı, apartman dairesinin penceresinden avlunun karşı tarafındaki blokta oturan komşularının davranışlarını tembel tembel izlemektedir. Müşahedeleri, komşularından birinin, karısını öldürdüğünden kuşkulanmasına yol açar. Lakin bu mevzuda ne nişanlısını ne de dedektif arkadaşını ikna edebilir. Nişanlısı, cinayetle ilgili delilleri bulunca onun kuşkularının doğruluğu ortaya çıkar lakin bu ortada katil de gözetlendiğini keşfederek fotografçıyı öldürmeye kalkışır.

Oyuncular: James Stewart, Grace Kelly, Wendell Corey, Thelma Ritter, Raymond Burr, Judith Evelyn, Ross Bagdasarian, Georgine Darcy, Sara Berner, Frank Cady, Jesslyn Fax

Meraklısına not: Hitchcock, sinemada Grace Kelly’yi oynatmasıyla ilgili bir soruya şu cevabı vermiştir: “Perdede cinselliğin de bir tansiyon ögesi olması gerektiğini düşünüyorum. Şayet cinsellik çok biçimde göze çarpıyorsa ve çok barizse tansiyon olamaz. Sinemalarımda daima görmüş geçirmiş sarışınları seçmemin nedenini biliyor musunuz? Biz, lakin yatak odasına girdikten sonra fahişeleşmeye başlayan, gerçek hanımefendilerin peşindeyizdir. Zavallı Marilyn Monroe, cinsellik güya yüzünün her yanında yazılıydı. Brigitte Bardot da pek usta ve kurnaz bir kişi değildi.”

Gösterim tarihleri: 4 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması), 17 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması)

HARRY İLE KEDERİMİZ / THE TROUBLE WITH HARRY (1955)

Konusu: Vermont’un kırsal kesitinde bir sonbahar günü üç el silah sesi duyulur. Ormanda oynayan bir çocuk, bir cesetle karşılaşır. Yapılan araştırma sonucu, cesedin Harry’e ilişkin olduğu anlaşılır. Ortalarında daha evvel Harry’i öldürmeye teşebbüs etmiş eski karısı, bir ressam, emekli kaptan, yaşlı hizmetçi ve bir tabip da olan çeşitli şahıslar, bu mevtten birbirlerinin sorumlu olduğuna inanmaktadırlar.

Oyuncular: John Forsythe, Shirley MacLaine, Edmund Gwenn, Mildred Natwick, Mildred Dunnock, Jerry Mathers, Royal Dano, Parker Fennelly.

Meraklısına not: Hitchcock, bu sineması çok sevdiğini belirterek, şunları söyler: “Geleneksel olana karşı çıkmaya, klikleri parçalamaya, bir kontrast oluşturmaya her vakit özel bir ilgi duymuşumdur. Harry ile melodramı karanlık ve siyah gecelerden kurtarıp dışarıya, gün ışığına çıkardım. Güya ağır ağır akan bir derenin kıyısında cinayet işlenmesi ve bir damla kanın tertemiz suya damlaması gibi… Bu zıtlıklar, bir zıtlık oluşturarak, insanların ortak hayatındaki ortak noktaları daha üst seviyelere çekerler.”

Gösterim tarihleri: 20 Kasım saat 14.30 (Kadıköy Sineması), 18 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması)

ESRAR PERDESİ / TORN CURTAIN (1966)

Konusu: Bir nükleer araştırmacı, bilinmeyen bir bilimsel formülü Leipzig’deki Profesör Lindt’den elde edebilmek için hain rolü oynar. Birinci başarısızlık, nişanlısının onu Doğu Almanya’ya izlemeye karar vermesiyle meydana gelir. İkincisi ise zımnî misyonunu anlamış bir müdafaanın öldürülmesine katılmaya zorlandığında meydana gelir. Bilim insanı faaliyetlerine devam ederken başından biri dizi heyecanlı macera geçecektir.

Oyuncular: Paul Newman, Julie Andrews, Lila Kedrova, Hansjörg Felmy, Tamara Toumanova, Ludwig Donath, Wolfgang Kieling, Günter Strack, David Opatoshu, Gisela Fischer, Mort Mills

Meraklısına not: Usta direktör, sinemanın senaryosuna başlamadan evvel, mutlaklığından emin olmak maksadıyla, sinemadaki karakterlerin yapacakları seyahatin birebirini yapar. Evvel Kopenhag’a, oradan Doğu Berlin’e, Leipzig’e, sonra tekrar Doğu Berlin’e ve son olarak da İsveç’e sarfiyat.

Gösterim tarihleri: 21 Kasım saat 14.30 (Kadıköy Sineması), 4 Aralık saat 14.30 (Beyoğlu Sineması)

MEVT KARARI / ROPE (1948)

Konusu: İki genç adam bir olup eski okul arkadaşlarını öldürür ve cesedini oturdukları apartman dairesinde saklarlar. Öykü gerçek hayattan alınmış ve tiyatro oyunu olarak da Patrick Hamilton tarafından yazılmıştır. Hitchcock bu oyundan (Rope’s End) yola çıkıyor ve olayı tek yer da götürüyor.

Oyuncular: James Stewart, John Dall, Farley Granger, Dick Hogan, Edith Evanson, Douglas Dick, Joan Chandler, Cedric Hardwicke, Constance Collier

Meraklısına not: Hitchcock’un yapımcılığını üstlendiği birinci sinema olan Vefat Kararı’nın bütçesi 1.5 milyon dolardı, başrol oyuncusu James Stewart’a da 300 bin dolar ödendi.

Gösterim tarihleri: 3 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması), 4 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması)

CİNNET / FRENZY (1972)

Konusu: Tema genelde Hitchcock’un işlemekten bıkıp vazgeçmediği bir temadır. Hatasız bir kişi bir cinayet nedeniyle suçlanır ve olaylar dizisi buna nazaran şaşırtmacalara yanlışsız değişik sapmalarla taraf alır. Kıssanın ve kendi şahsî anlatım gücüne olan inancıyla Hitchcock, bilinen Hitchcock grubu dışında yeni oyuncularla işbirliğindedir.

Oyuncular: Jon Finch, Barry Foster, Barbara Leigh-Hunt, Anna Massey, Alec McCowen, Vivien Merchant, Billie Whitelaw, Clive Swift, Bernard Cribbins, Michael Bates, Jean Marsh

Meraklısına not: Cinnet, Hitchcock’un 1939’da Hollywood’a taşındıktan sonra İngiltere’de çektiği üçüncü ve son sinemadır.

Gösterim tarihleri: 21 Kasım saat 21.00 (Kadıköy Sineması), 5 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması)

AİLE OYUNU / FAMILY PLOT (1976)

Konusu: Varlıklı bir bayanın kayıp yeğenini bulma işini üstlenen sahtekâr bir medyumla taksi sürücüsü erkek arkadaşının start verdiği sürükleyici macera, bir Hitchcock sinemasının alışıldık tonuna sahip olmasa da matematiğine ve detaycılığına sahip.

Oyuncular: Karen Black, Bruce Dern, Barbara Harris, William Devane, Ed Lauter, Cathleen Nesbitt, Katherine Helmond

Meraklısına not: Hitchcock’un 52’nci ve son sineması olan Aile Oyunu, Victor Canning’in “The Rainbird Pattern” isimli romanından uyarlandı.

Gösterim tarihleri: 21 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması), 21 Aralık saat 21.00 Kadıköy Sineması)

KELEPÇELİ ÂŞIK / TO CATCH A THIEF (1955)

Konusu: Sinema Hitchcock sinemasının en aşina simalarından ikisinin, Cary Grant ile Grace Kelly’nin birinci ve son defa perdede bir ortaya gelmeleri açısından da ilgiye değer… Grant güney Fransa kıyılarında emekliye ayrılmışken civardaki elmas soygunlarının kuşkuyu üzerine çekmesiyle devayı gerçek hırsızın peşine düşmekte bulan “Kedi” lakaplı eski hırsızı; Kelly ise onun ilgi duyduğu Frances’i oynuyor.

Oyuncular: Cary Grant, Grace Kelly, Jessie Royce Landis, John Williams, Charles Vanel, Brigitte Auber

Meraklısına not: Hitchcock, sinemada Cary Grant ile Grace Kelly’nin öpüşme sahnesini şöyle anlatır: “Şaşırtmaca ögesi taşımayan sahnelerin manası olmuyor. İzleyiciye cinselliği keşfetmesi için hiçbir imkan tanınmıyor. Kelepçeli Aşık’ın açılışına bakın. Grace Kelly’i taammüden buz üzere soğuk olarak görüntüledim. Klasik, hoş ve uzaklıklı bir görünümü olan profilinden kesmeler yaptım daima olarak. Daha sonra, Cary Grant ona otel odasının kapısına kadar eşlik ederken Kelly ne yapıyor? Dudaklarını onun ağzına teslim ediyor.”

Gösterim tarihleri: 20 Kasım saat 21.00 (Kadıköy Sineması), 20 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması)

HIRSIZ KIZ / MARNIE (1964)

Konusu: Mark Rutland, hırsız olduğundan evvel şüphelendiği sonra da emin olduğu Marnie’yi şantaj yoluyla kendisiyle birlikte olmaya zorluyor. Geçmişindeki travmanın tetiklenişi kırmızı renkle imlenen Marnie, Hitchcock’un “Basitleştirmek gerekirse, prensle dilenci kızın öyküsü bu” diye tanım ettiği bir sinema.

Oyuncular: Tippi Hedren, Sean Connery, Martin Gabel, Diane Baker, Louise Latham

Meraklısına not: Sinemanın konusunu Winston Graham’in birebir isimli romanından alan usta direktör, sinemaya çekmekte yapıtın hangi istikametinin tesirli olduğu istikametindeki soruya şu karşılığı verir: “Fetişizm kanısı. Adam, hırsız bir bayanla yalnızca hırsız olduğu için yatağa gitmek istiyor. Tıpkı kimi erkeklerin Çinlilere ya da renkli derili bayanlara meraklı olmaları gibi… Ne yazık ki bu isteğim perdede pek yansıtılmadı. James Stewart’ın Kim Novak’a duyduğu aşkın açıkça fetişist bir nitelik taşıdığı Vefat Korkusu kadar etkileyici olamadı.”

Gösterim tarihleri: 5 Aralık saat 14.30 (Kadıköy Sineması), 19 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması)

BÂTIN TEŞKİLAT / NORTH BY NORTHWEST (1959)

Konusu: Klasik Hitchcock formüllerinden “yanlış adam”ın bu çeşitlemesinde Cary Grant, hükümet casusu zannedilerek yabancı casusların amacı haline gelen New Yorklu reklamcı rolünde. Sinema; gerek Rushmore Dağı’ndaki kısımlar gerekse Grant’in açık yerde bir uçak tarafından kovalandığı sahne üzere ikonik anlarla dolu…

Oyuncular: Cary Grant, Eva Marie Saint, James Mason, Jessie Royce Landis, Leo G. Carroll, Josephine Hutchinson

Meraklısına not: Robert B. Ray, Alfred Hitchcock temalarını tanımlarken, şöyle bir tabir kullanır: Bütün sinemalarından en çok hatırlamaya değeni, “Gizli Teşkilat”taki tarla ilaçlama sahnesidir, Amerikan duşunun asıl temelini, yani açık alanı ve onun içinde barındırdığı kapalı tehlikeyi, klostrofobiyi açığa çıkartan imgedir.

Gösterim tarihleri: 3 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması), 17 Aralık saat 21.00 (Beyoğlu Sineması)

KUŞLAR / THE BIRDS (1963)

Konusu: Tippi Hedren’in gazete sahibi babanın sosyetik kızını oynadığı sinema, bir aşk hikayesi üzere başlıyor, fakat kahramanının Bodega Bay isimli kıyı kasabasına gelmesiyle birlikte emin ve telaşsız adımlarla, insanların dozu giderek artan kuş akınlarına maruz kaldığı bir kâbusa dönüşüyor. Kuşların ataklar öncesi ve sonrası sessiz bir ittifak içinde toplandığı sahneler Hitchcock sinemasının en ürpertici anlarından.

Oyuncular: Oyuncular: Tippi Hedren, Rod Taylor, Suzanne Pleshette, Veronica Cartwright

Meraklısına not: Sinemasının başrol oyuncularından Tippi Hedren, çekimlerde çok zorluk çekti. Bir sahnede Hitchcock, bayana saldırmaları için gerçek kuşların kullanılması gerektiğini söyledi ve aç bir martı neredeyse oyuncunun gözlerinden birini çıkarıyordu. Setin etrafındaki bir kafeste tutulan onlarca martı, kuzgun ve karga birkaç metrelik aradan aksesuar vazifelileri tarafından fırlatılıyorlardı. Perdede yalnızca 2 dakika 10 saniye görünen gerçek sahnenin çekimi 7 gün sürdü.

Gösterim tarihleri: 19 Kasım saat 21.00 (Kadıköy Sineması), 5 Aralık saat 14.30 (Beyoğlu Sineması)

KAPRİ YILDIZI / UNDER CAPRICORN (1949)

Konusu: 1831’de Avustralya’da geçen kıssa, vali atanmış akrabasıyla birlikte Sydney’e gelen Charles’ın kendini klasik manada değilse de duygusal açıdan oldukça yüksek tansiyona sahip bir aşk üçgeninde buluşunu anlatıyor.

Oyuncular: Ingrid Bergman, Joseph Cotten, Michael Wilding, Margaret Leighton, Cecil Parker, Denis O’Dea, Jack Watling

Meraklısına not: Hitchcock, Kapri Yıldızı’yla ilgili şunları söylemişti: “Kapri Yıldızı, Ingrid Bergman için yapılmıştı, Bunun bir bayan için yazılmış hikaye olduğunu düşünmüştüm. Lakin daha sakin bir başla düşünmüş olsaydım asla kostümlü bir sinema çekmeye kalkışmazdım.”

Gösterim tarihleri: 21 Kasım saat 14.30 (Beyoğlu Sineması), 4 Aralık saat 14.30 (Kadıköy Sineması)

TOPAZ / TOPAZ (1969)

Konusu: Leon Uris’in gerçek olaylardan yola çıkmış casusluk romanının uyarlamasında Frederick Stafford kendini 1962 tarihli Küba Füze Krizi’ne yol açan olayların içinde bulan Fransız casusu rolünde. Fransız karakterlerden kimilerini Michel Piccoli, Philippe Noiret ve Michel Subor üzere oyuncuların canlandırdığını görüyoruz.

Oyuncular: Frederick Stafford, Dany Robin, John Vernon, Karin Dor, Michel Piccoli, Philippe Noiret, Claude Jade

Meraklısına not: Sinemada kullanılan miting sahnelerinin gerçekçi olması için Castro, Che, Raul Castro üzere Küba Devrimi’nin başkan takımının katıldığı bir mitingin imajları kullanılır.

Gösterim tarihleri: 20 Kasım saat 21.00 (Beyoğlu Sineması), 20 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması)

TEHLİKELİ ADAM / THE MAN WHO KNEW TOO MUCH (1956)

Konusu: “Kendini bir komplonun içinde bulan masum” formunda tanım edilebilecek klasik Hitchcock kahramanını James Stewart (yurt dışında oğlu kaçırılan hekim rolünde), onun müzikçi karısını ise Doris Day oynuyor.

Oyuncular: James Stewart, Doris Day, Christopher Olsen, Bernard Miles, Brenda de Banzie, Reggie Nalder, Daniel Gélin

Meraklısına not: Hitchcock, sinemanın cast seçimiyle ilgili yaşadıklarını şu sözlerle anlatır: “Londra’da sinema çekerken elçiyi oynayacak bir aktör bulmalarını istemiştim. Bana keçi sakallı ve kısa uzunluklu bir yığın adam gönderdiler. Onlara tek tek “Daha evvel kimleri oynadınız?” diye sorduğumda kimisi “Şu şu şu sinemalarda başbakandım” derken, kimisi de “Şu şu şu sinemalarda içişleri bakanı rolündeydim” diyordu. Sonunda o kadar bıktım ki, takım oluşturma kısmını arayarak artık yeni yeni elçiler göndermemelerini, adamlarından birini gazete arşivine göndererek, o günlerde Londra’da yaşayan tüm yabancı elçilerin fotoğraflarını bulmalarını istedim. Fotoğraflara baktığımda, elçilerin bir tanesi bile keçi sakallı değildi!”

Gösterim tarihleri: 20 Kasım saat 14.30 (Beyoğlu Sineması), 18 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması)

MEVT KORKUSU / VERTIGO (1958)

Konusu: Ölen bir bayanı öteki bir bayanda yine yaratmaya çalışan dedektif rolünde James Stewart, onun dileğinin objesi rolündeyse Kim Novak, Hitchcock sinemasının fetiş ve saplantı üzerine tahminen de en unutulmaz oyununa damga vuruyorlar. Sinema, kahramanın yükseklik korkusunu vermek için geliştirilen ve bugün bile sinemanın ismiyle anılan “dolly-zoom” efektiyle de sinema tarihine geçmiş durumda.

Oyuncular: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes, Tom Helmore, Henry Jones, Raymond Bailey, Ellen Corby

Meraklısına not: Hitchcock, Kim Novak’ın yükseklik korkusunu manzarayla anlatabilmek için, bir asansör kurdurur. Kamera yüksek bir yerden aşağı gerçek iner. Bu sırada üst yanlışsız ‘zoom’ yapan kamera, tıpkı vakitte ‘Kim Novak’ın öznel açısıdır. Usta direktör, o sahnenin çekimini şu sözlerle anlatır: “Dolly ve zoom’dan yararlanarak, ikisini de tıpkı vakitte kullanarak, o her şeyin uzaklaştığı hissini verme imkanı vardı artık. Fakat 500 bin dolara mal oluyordu. Zira kamera merdivenin üstünde olmalıydı, bunun için özel bir iskele kurmak, kamerayı boşlukta tutmak gerekiyordu. Bunun üzerine öteki bir şey düşündüm. Bu çekimde insan yoktu. Merdiveni bir maket halinde yaptırdım. Yere yatık koydurdum. Kamera üstten bir çekim yaptı, birebir vakitte bir zoom’la merdivene yaklaştı. İstediğim etkiyi toplam 19 bin dolara elde ettim.

Gösterim tarihleri: 19 Kasım saat 21.00 (Beyoğlu Sineması), 5 Aralık saat 21.00 (Kadıköy Sineması)

YARARLANILAN KAYNAKLAR

• Hitchcock, François Truffaut, AFA Yayınları, 1987
• 100 Sinemada Başlangıcından Günümüze Gerilim/Polisiye Sinemaları, T. Kakınç, Bilgi Yayınevi, 1995
• Yüzyüze, Atilla Dorsay, Çağdaş Yayınları, 1986
• Yüzyılın En 100 Sineması, Barry Norman, AFA Yayınları, 1992
• Sinemada Dehşet ve Tansiyon Cinsleri: Alfred Hitchcock Sinemasında Tansiyon Oluşturulması, Yavuz Özer, yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü, 2006
• İKSV.org

Sözcü