İnternetin birkaç büyük şirketin elinde olması günlük hayatımızda kestirim edilenden daha da fazla tesirli. Amerika Birleşik Devletleri’nin 46’ıncı lideri olmak için Donald Trump’ın karşısına çıkan Joe Biden’ın oğlu Hunter Biden’ın Ukraynalı bir güç şirketinin yetkilisiyle yaptığı özel görüşmelerin New York Post gazetesi tarafından haberleştirilmesi ABD’de gündem oldu.
Habere nazaran Hunter Biden, Burisma isimli güç şirketinin yetkilileri ile babasının görüşmesine aracılık ettiği ortaya çıktı. Haberin önüne geçen gelişme ise bu haberin Twitter tarafından erişiminin engellenmesi oldu. Twitter Biden’ın oğlunun elektronik posta hesabı ele geçirilerek ortaya çıkan yazışmaların haberleştirilmesini siyasetine ters olduğunu söyledi. Platformunun büyüklüğü sebebiyle olsa gerek ki hükümetle her vakit daha yakından çalışan Facebook ise haberin erişimini sonlandırarak (paylaşılmasına müsaade vermek ama daha az insanın ana sayfasında göstermek) orta bir yol izledi.
Ne olduysa bundan sonra oldu…
Öncelikle sineması biraz başa saralım. Haber Trump’a yakın Fox News kanalının da sahibi Rupert Murdoch’un sahibi olduğu New York Post gazetesinde yayımlandı. Fox News’un efsane yayın direktörü Roger Ailes’ın Trump’ın lider olması fikrini ortaya atan insanlardan biri olduğu düşünülürse haberin yapılış motivasyonu ile ilgili pek çok soru işareti oluşuyor.
New York Post 14 Ekim 2020 tarihli yazısında Biden’ın oğlunun e-maillerini “Biden kapalı e-mailler” başlığı ile okurlarına duyurdu. Fotoğraf: Sözcü
Haberle ilgili soru işareti oluşmasına neden olan öbür bir öge ise haberin seçimlere üç haftadan kısa bir mühlet kala haberin basılmış olması. Rusya’nın 2016 seçimlerine müdahalesi ve onu izleyen Mueller raporu Lider Trump’ın azledilmesi sürecine kadar uzanan hadiseler zincirini oluşturmuştu. Bu durum ABD’de hala bir travma ve seçime yakın patlayan ‘özel haberlere’ kuşkuyla bakılıyor.
Haberin akabinde iki platformun içeriğe karşı aldığı tutum ise ‘Twitter ve Facebook çok mu güçlendi’ tartışmalarını birlikte getirdi zira yarın öbür gün Twitter ve Facebook’un öteki hangi haberlerin erişimini engelleyecekleri yahut haberleri kısıtlayacakları tam olarak kestirilemiyor.
Vakaya hukuksal açıdan bakan birtakım uzmanlar iki şirketin de özel kurumlar olmasından ötürü anayasal haklarını kullanarak (first amendment) içerikleri kullanıcılarına göstermeme hakları olduğunu vurguluyor. Twitter ve Facebook o denli devasa bir irtibat ortamını denetim ediyorlar ki konuşulmasını yasakladıkları mevzular toplumun çok büyük bir kısmına ulaşmıyor. Bu gücü gelecekte nasıl kullanacakları ise telaş konusu. Twitter’ın sahibinin beğenmediği bir haberin kılıfına uydurularak erişime engellenmeyeceğinin bir garantisi kağıt üzerinde yok.
Medyada Trump’a en yakın insanların başında gelen Rupert Murdoch (89), haberin yayınlanıdğı New York Post gazetesinin de sahibi. Murdoch başta Fox News olmak üzere elindeki bütün yayın organları ile Başkan’a açıktan dayanak veriyor./Fotoğraf: Reuters
ALTERNATİFLERİ ÇIKAR MI?
İki platforma da alternatif yaratma çalışmaları beklenen etkiyi vermiyor. Son yıllarda Twitter ve Facebook’a rakip olan tek platform TikTok. TikTok da sahiplik yapısı ve platformun tabiatı gereği siyasetin çok konuşulduğu bir alan değil. Ortaya gazetecilik açısından da enteresan bir tablo çıkıyor. Her yıl binlerce palavra haber ve uydurma içerik deverana sokulurken Twitter ve Facebook bunların yayılmasına niçin müsaade edip kelam konusu içerikleri engellemediği ise başka bir başlık.
Twitter ve Facebook’un Biden aleyhinde hazırlanan haberi engelleme/sınırlama kararı almalarının akabinde Cumhuriyetçilerin denetimindeki senato iki şirketin de CEO’larını tabire çağırdı. Bu hafta monopolleşme duruşması kapsamında senatoya tabir vermeye
gidecek olan Facebook’un CEO’su Mark Zuckerberg ve Twitter’ın CEO’su Jack Dorsey habere ait kararlarından geçen hafta Cuma günü geri adım atmak zorunda kaldı.
Twitter tarafından yapılan açıklamada haberin artık herkesçe bilinen bir husus haline geldiği ve enformasyonu engellemenin bir manası kalmadığı tabir edildi. Son yıllarda Edward Snowden’ın ABD’nin vatandaşları nasıl adım adım takip ettiğine ait gelişmeler, Wikileaks evrakları dahil olmak üzere pek çok içerik hacklenme yoluyla elde edilmiş bilgilere dayanıyordu ve Twitter ise bu haberlerin sirkülasyonda olmasına reaksiyon göstermemişti.
Twitter’ın CEO’su Jack Dorsey/Fotoğraf: Reuters
İLETİŞİMÇİLER, SİBER GÜVENLİKÇİLER VE HUKUKÇULAR NE DİYOR?
Harvard Üniversitesi’nin medya üzerine çalışmalar yapan araştırma merkezi Shorenstein Center’ın araştırma yöneticisi Joan Donovan Twitter ve Facebook’un siyasi baskıyı göğüsleyemediğini belirterek, “Ender biçimde baskıya boyun eğen bu şirketlerin gelecekte politik bir talep geldiğinde nasıl davranacakları başlarda soru işareti oluşturuyor” değerlendirmesinde bulundu.
Dijital Hataları Araştırma Laboratuvarı yöneticisi Graham Brookie Twitter ve Facebook’un siyasilerden bu istikametli bir baskı beklemediklerini tabir ederek, “Herkesin hızına yiyeceği yumruğa kadar bir planı vardır” sözlerini kullandı.
Harvard Hukuk Fakültesi’nden Evelyn Douek ise önümüzdeki süreçte tekrar benzeri içerik denetimlerinin gündeme gelebileceğini söylüyor. Douek, “Platformların içerik engelleme süreçlerini ele alış biçimleri ileride karşılaşılacak durumlar açısından olumlu gözükmüyor” değerlendirmesinde bulundu.
Ferdî bilgileri hukuka karşıt ele geçirerek haber yapmak elbet büyük bir tartışma lakin yayınlanmış bir içeriğin bireyler tarafından paylaşılmasına müsaade vermemek toplumsal medyanın geleceğine ait farklı ve çok daha kapsamlı bir tartışmayı beraberinde getireceğe benziyor…
*Bu makaledeki bilgilerin değerli bir kısmı New York Times’tan Mike Isaac and Kate Conger’ın Twitter Cumhuriyetçilerin Seçime Müdahale Baskısının Akabinde İstikametini Değiştiriyor (Twitter Changes Course After Republicans Claim ‘Election Interference’) ve The Verge’den İsmi Robertson’ın Facebook, Twitter ve New York Post’un Hunter Biden haberi hakkında söylenecek 15 değerli şey (Fifteen Important Things to Say About Facebook, Twitter and The New York Post’s Hunter Biden Story’) isimli çalışmalarından alınmıştır.
Sözcü
