Dünyanın en büyük gazetecilik skandallarından biri şu an Amerika’da yaşanıyor. New York Times gazetesinin deneyimli muhabiri Rukmini Callimachi’nin hazırladığı ve büyük ölçüde eski IŞİD üyesi Shehroze Chaudhry’nin beyanatlarına dayanan The Caliphate (Halife) isimli podcast serisinde aktarılan bilgilerin birçoklarının ‘abartılmış yahut yanlış’ olduğu ortaya çıktı.

Evvel programın içeriğini anlatarak başlayalım. Uzun yıllardır çatışma bölgelerinde bulunan uzman muhabir Rukmini Callimachi, IŞİD’in iç yüzünü anlatan bir sesli belgesel çekmek için evvelki yıl yapım takımı ile birlikte kollarını sıvadı. Belgesel büyük ölçüde IŞİD’in eski militanlarından Pakistan asıllı Kanada vatandaşı Shehroze Chaudhry’nin anlatımlarına dayanacaktı. Chaudhry örgütün iç yüzünü bildiğini ve bilfiil infazlara katıldığını anlatıyordu.

12 kısımdan oluşan podcast serisi IŞİD’in iç yüzüne ait çok çarpıcı bilgiler ortaya koydu. O denli ki yayınlandığı tarihler ortasında Apple Podcast listesinde birinci sıraya kadar çıktı.

Kanada vatandaşı ‘teröristin’ itiraflarının akabinde Kanadalılar Chadury’yi ülkelerinde istemediklerini sıklıkla lisana getirirken tartışmalı isim geçen eylül ayının sonlarında Kanada polisi tarafından ‘terörle ilgili uydurma tehditler savurma’ kanunu kapsamında tutuklandı.

Chadury’nin tutuklanmasının akabinde New York Times bir araştırma masası kurarak iki tecrübeli gazeteciyi belgeselin muhabiri Callimachi ve konuğu Chadury’yi araştırmak üzere görevlendirdi. 2 aylık süren bir araştırma sonucu Callimachi’nin belgeselinde yanılgılar olduğu, Chadury’nin ise bir ‘sahtekar’ olduğu sonucuna ulaşıldı.

New York Times’ın yayın direktörü Dean Baquet cürmün yalnızca muhabirde olmadığını gazetenin editör takımının da olayın takibini yapmadığını söyledi.

Baquet, “New York Times her vakit derin araştırmalar yaparak gazetecilik ortaya koyar. Bu gazetecilik yapılırken üst düzel editörler her vakit gruplarını denetim eder lakin burada bu denetim eksik yapılmış” tabirlerini kullandı.

New York Times’ın yayın direktörü Dean Baquet devrinde gazetenin 6 milyondan fazla fiyatlı dijital abonesi bulunuyor. Fotoğraf: Reuters

New York Times yaptığı iç araştırma sonucu Shehroze Chaudhry’nin kelamlarını abartılı ve çarpıtılmış olarak nitelerken terör haberleri konusunda deneyimli bir editörün projeyi denetlemesi gerektiğini vurguladı.

Sesli belgesel serisinin abartılı ve palavra telaffuzlara dayandığının ortaya çıkmasının akabinde içerik yayından kaldırılmadı fakat her kısmının başına ses bandı eklenerek içerikteki yanlışlar konusunda okur bilgilendirildi.

Rukmini Callimachi ise mevzuyla ilgili olarak kendi gazetesinin sorularını yanıtlamadı lakin şahsî Twitter hesabından yaptığı paylaşımda okurlardan özür diledi ve bundan sonra ‘daha iyisini yapmak için çabalayacağını’ söz etti.

Times’ın Genel Yayın Direktörü Dean Banquet, muhabiri kovmayacaklarını belirtirken Callimachi’nin artık kendine diğer bir uzmanlık alanı bulması gerektiğini de kelamlarına ekledi. Muhabirin son bir haftadır gazetede rastgele bir haberi basılmıyor. Öte yandan Callimachi’nin geçmişe dönük haberlerini de araştıran gazete çalışanları 2014 ve 2019 yıllarında çıkan iki makalesinde de kıymetli bilgi yanlışlarına rastladı.

Pek çok yayın organı dijital içerik üretimine de yük verirken Halife öyküsünde bu kadar yanlış çıkması ‘Acaba kağıt gazetelerde yayınlanan içerikler dijital içeriklerden daha mı sıkı denetim ediliyor’ sorusunu akıllara getirdi. Banquet bunun bu türlü olduğunu düşünüyor ve multimedya departmanları üzerindeki editoryal denetimleri artıracaklarını anlatıyor.

Halife isimli belgesel serisi için New York Times’a ve Callimachi’ye gazeteciliğin en itibarlı mükafatlar ortasında gösterilen Peabody mükafatı takdim edilmişti. Times haberdeki kusurlardan emin olduktan sorna mükafatı Overseas Press Club’a iade etti.

Shehroze Chaudhry

EVVELDEN BİLİNİYORDU

Aslında Shehroze Chaudhry’nin açıklamalarındaki tutarsızlıklar ‘terörist’ tutuklanmadan evvel de New York Times’ın içindeki kimi gazeteciler tarafından saptanmıştı. Mart 2018’de gazetenin memleketler arası baskısından sorumlu editör Michael Slackman Halife takımının yaratıcılarını toplantıya çağırarak belgeselin tek bir kişinin anlatımına çok fazla dayandığını söyledi ve üretimin durdurulması talimatını verdi.

Slackman’ın bu talimatının akabinde muhabir Callimachi notlarının üzerinden tekrar geçerek vakit zaman muhatabının kendisine palavra söylediği izlenimine kapıldığını fark etti. Örneğin Chadury bazen bulunduğu yerlerle ilgili palavra söylüyordu ve Callimachi onun pasaport kayılarına bakarak durumu anlamıştı. O an ‘karnına ağrılar girdiğini’ söylüyor.

Chaudhry, podcast sersinin akabinde 11 Mayıs 2018’de verdiği bir röportajda ise belgeselde bazen palavra söylediğini itiraf etti. Chadury, “Çocukça davrandım. Neler gördüğümü anlatacakken kendimi olayları yapanın ben olduğumu söyleyecek kadar mevzuya yaklaştım” sözlerini kullandı.

Harvard’a bağlı Nieman Gazetecilik Vakfı’nın yöneticisi Ann-Marie Lipinski sesli gazeteciliğin sıkıntı bir alan olduğunu vakit zaman işin cümbüş ögesinin bilginin önüne geçtiğini anlatıyor.

Bu makalede yer alan bilgilerin kıymetli bir kısmı New York Times’ta yer alan ‘Halife üzerine bir inceleme’ (An Examination of Caliphate), ‘Times podcastinde yer alan sürükleyici IŞİD kıssası dağılıyor’ ( A Riveting ISIS Story, Told in a Times Podcast, Falls Apart), New York Times ‘Halife’ standartları karşılamıyor diyor (New York Times Says ‘Caliphate’ Podcast Fell Short of Standards) isimli makalelerden alınmıştır.

Sözcü