ABD liderini arıyor ve tüm dünyanın gözleri gelecek sonuca çevrilmiş durumda. ABD Lideri Donald Trump ise birinci periyodunun ya da tahminen de tek devrinin son günlerinde dünyanın tadını kaçıran bir icraatı daha tamamladı.
ABD, iklim değişikliği tehdidine karşı global tepkiyi güçlendirmek için 2015’te hazırlanan Paris İklim Anlaşması’ndan resmen çekildi. Pekala Paris İklim Muahedesi nedir, neyi amaçlıyor? ABD nasıl oldu da bu muahededen çıkan birinci ülke oldu? Çıkışın resmiyete döküldüğü tarihin seçim gününe denk gelmesi manidar mı? Bu soruların yanıtlarını bulmaya çalışacağız…
‘Çekilme’ neden seçim günü resmiyet kazandı?
ABD, 4 Kasım 2016 tarihinde Paris İklim Anlaşması’na imza atmıştı. 8 Kasım’da Donald Trump başa geçecek ve bu mutabakat Barack Obama periyodunun son büyük icraatı olarak öne çıkacaktı. Trump vazifeye geldiğinden bu yana muhalif olduğu muahededen çıkacaklarını 1 Haziran 2017’de açıkladı. 4 Ağustos 2017’de ise ABD resmen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nden (UNFCCC) çıkacağını duyurmuştu.
Lakin bu yetmiyordu. Kurallara nazaran, ABD’nin çıkış talebinde bulunabilmesi için muahedede üç yıl geçirmiş olması gerekmekteydi ve çıkış, resmi müracaattan tam bir yıl sonra yürürlüğe giriyordu. Haliyle müracaat 4 Kasım 2019’da resmiyet kazandı. 4 Kasım 2020’de de ABD, muahedeye imza atan 197 ülke ortasından çekilen birinci ve tek ülke oldu.
6 Aralık 2015’te Paris’te Birleşmiş Milletler İklim Doruğu COP 21 toplanmış ve Paris İklim Anlaşması’nın temelleri atılmıştı. Fotoğraf: Depo Photos
Geri dönüş mümkün mü?
Evet, mümkün. UNFCCC Genel Sekreteri Patricia Espinosa Reuters’a yaptığı açıklamada “ABD’nin çekilmesi Paris Muahedesi’nin maksatlarına ulaşmasına yönelik global eforlarda büyük boşluk yaratacak” dedi ve “UNFCCC, ABD’nin Paris Mutabakatı’na yine katılması için her türlü uğraşta yardımcı olmaya hazır” diye ekledi. Joe Biden da seçilirse Paris İklim Anlaşması’na tekrar imza atılacağının kelamını verdi.
ABD muahededen neden çekildi?
Dünyada etraf kirliliğine ve sonuç olarak iklim değişikliğine sebep olan sera gazı salınımında Çin’den sonra ikinci sırada gelen ABD’de Lider Trump mutabakat için “istihdamı öldürüyor” tabirlerini kullanırken “çevreyi kirleten yabancıları zenginleştirirken Amerikan haklını cezalandıracak” diye konuşmuştu. Tahminen ağır sanayi için emisyonu düşürmek için yatırım yapmak daha fazla maliyet manasına geliyor olabilir lakin muahede şu an bir kelam birliğinden öteye de gidememiş durumda. Yani UNFCCC’ye imza atan tüm ülkeler aslında şu an pek de bir şey yapmadan “Tehlikenin farkındayız” diyorlar. Hatırlanacağı üzere genç aktivist Gretha Thunberg’i kızdıran da bu harekete geçememe haliydi.
Gretha Thunberg, her cuma okula gitmiyor ve İsveç Parlamentosu önünde “İklim İçin Okul Grevi” sloganıyla hareket yapıyor. Fotoğraf: Depo Photos
Fakat muahedeyi imzalamak elbette siyasi de bir atılım. Barack Obama, Paris İklim Anlaşması’na imza atarken ABD’nin 2025 sonunda 2005 yılı emisyon kıymetlerine düşeceğinin kelamını vermişti. Trump esasen bu yolda atılan adımları misyona geldiğinden bu yana askıya almıştı.
O vakit Paris İklim Muahedesi yahut resmi ismiyle Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı (UNFCCC) ne manaya geliyor?
The New York Times’ın hususla ilgili makalesinde mutabakatın şu anki pozisyonu çok iyi özetlenmiş:
“Teknik olarak Paris Mutabakatı, Amerika Birleşik Devletleri’nin rastgele bir şey yapmasını gerektirmiyor. Aslında bu bir “anlaşma” bile değil. Bu, hem refah düzeyi olarak hem de iklim değişikliğinde sorumluluk düzeyi olarak her düzeyden tüm ülkeleri kapsayan ve mahallî emisyonu azaltmayı amaçlayan lakin bağlayıcılığı olmayan bir mutabakat.”
Muahede şu an bir forum fonksiyonu görüyor ve sera gazı salınımı, egzoz emisyonları ve iklim değişikliğine genel adaptasyon mevzularının ele alındığı bir tartışma ortamı olarak fonksiyon gören mutabakatın aktifliği tartışılır ve tartışılıyor da. Lakin burada asıl harekete geçmesi gereken ve değişimi sağlayacak olan mahallî hükümetler.
Türkiye bu hususta hangi noktada duruyor?
Türkiye, mutabakata imza atan fakat muahedeyi onaylamayan 8 ülkeden biri. Bizim pozisyonumuzdaki öteki yedi ülke ise şunlar: Angola, Eritre, Irak, İran, Libya, Güney Sudan, Yemen.
Tüm Dünya Ülkelerinde Fosil CO2 Emisyonları: 2020 Raporu
Not: Birinci sütun ülkenin emisyonunun dünya genelindeki oranını; ikinci sütun, 2018’den 2019’a değişimi, üçüncü sütun ise 2015’ten bu yana yıllık değişim oranını gösterir.
2017’de yayınlanan ve çok ses getiren fosil karbondioksit emisyonunu raporuna nazaran Türkiye, 1990-2020 ortasında yüzde 186.6’lık artışla CO2 emisyonunda en çok artış yaşayan Avrupa ülkesi olarak öne çıkmıştı. İkinci sıradaki en berbat artış gösteren Avrupa ülkesi, yüzde 74.6 ile İzlanda olmuştu. Türkiye mutabakata imza atsa da muahedeyi kabul etmedi fakat 2020 raporuna nazaran Türkiye, 2019 yılında 2018’e nazaran CO2 emisyonunu yüzde -1.5 oranında düşürdü ve olumlu bir tablo çizdi. Lakin hala 2015’ten bu yana CO2 emisyonumuz yüzde 3.5 artmış durumda.
ABD’nin çıkışı nasıl bir tesir doğurabilir?
ABD geri dönmezse bu atılım, çaba alanında yükü büsbütün AB ülkelerinin sırtına atmış oluyor. Brezilya, Suudi Arabistan, Hindistan, Avustralya, Endonezya üzere adım atacak bir manzara çizmeyen büyük fosil yakıt üreticilerini cesaretlendirecek bu durum değişim sürecini de yavaşlatacak.
CO2 emisyonunu düşürme yolunda son durum nedir?
Yükü esasen birinci günden itibaren sırtlanmış olan AB, 2030’da emisyonu yüzde 60 oranında azaltacak ve 2050’de emisyonu 0’a indirecek. CO2 emisyonunda açık orta farkla dünya başkanı Çin de 2060 yılında sıfıra inme kelamı verdi. Güney Kore ve Japonya ise 2050’da bunu gerçekleştirme kelamı verdi.
Kaynak: Tüm Dünya Ülkelerinde Fosil CO2 Emisyonları: 2020 Raporu
Sözcü
