Milletlerarası Güvenlik ve Stratejik Çalışmalar Uzmanı olan Gezici Araştırma Merkezi Lideri Murat Gezici, siyasi partilerin gündemindeki Z jenerasyonu gençleri ve bugün seçim olsa nasıl bir tabloyla karşılaşılacağını SÖZCÜ HaftaSonu’na açıkladı.

Murat Gezici (sağda), Hande Zeyrek’in sorularını yanıtladı

Türkiye genelinde yapılan 6 araştırmanın sonucuna dayanarak, X,Y ve Z neslinde yer alan seçmenlerin siyasi eğilimlerinin yanı sıra bayanlara da vurgu yapan Gezici, 2023 seçimleri için çarpıcı bilgiler paylaştı. AKP’ye oy veren bayanların giderek partiden kopma yaşadığını bunun en temel nedeninin ise iktisat olduğunu vurgulayan Murat Gezici, seçmene nazaran aday belirlerken gereken kriterleri de sıraladı…

Siyasetin lisanında bir Z neslidir gidiyor. Kimdir bu Z jenerasyonu gençler?

Z nesli, Türkiye siyaseti açısından epey değerli potansiyele sahip bir jenerasyon.  Çoklukla 2000 yılında ve sonrasında doğanları söz etmek üzere kullanılıyor.2023’te toplamda 62 milyon 411 bin 753 seçmen oy kullanacak. Z jenerasyonunun nüfusu 38 milyon 132 bin 848. Bu nesilde 5 milyon 940 bin 916 seçmen var. Yüzde 44.9’u Cumhur İttifakı’na oy veriyor, yüzde 55.1’i ise vermiyor. Z kuşağı­nın 2023’teki oy oranı yüzde 11.8 civarında olacaktır. Örneğin 2006 yılında doğanları dikkate aldığımızda, seçmen sayısı bakımından oluşturdukları sayı 5 milyon civarında. Kayıtlı seçmen oy potansiyeli bakımından oranı yüzde 10,2 iken, oy kullanan seçmen sayısındaki oy potansiyeli oranı ise yüzde 11,8’dir. Hasebiyle Z jenerasyonunun 2023’deki oy oranı %yüzde 11,8 civarında olacaktır. Bu ise Z jenerasyonunu Türkiye siyaseti için kıymetli bir yere oturtuyor.

Bu neslin en bariz özellikleri neler?

En besbelli özelliğinin, kendilerini tek tip bir ideolojiye ya da ideolojik kümeye yahut partiye yakın hissetmiyor olduklarını görüyoruz. Yaptığımız araştırmalarda bu kuşaktakilerin yüzde 68,7’sinin, kendisini Atatürkçü, milliyetçi, muhafazakâr üzere kategorilerle tanımlamak istemediğini ve rastgele bir siyasi partiye de yakınlık duymadığını söz ettiklerini görüyoruz. Kendilerini üniversal kıymetlere daha bağlı hissediyorlar ve mevcut siyasetin yaslandığı kategorileri reddediyorlar. Siyasetçilerin; dikte edici, buyurgan, sert lisanını onaylamıyorlar. Bu kuşaktakilerin besbelli özelliklerinden biri de şahsen “dijital toplumun” çocukları olmalarıdır.  Z nesline dair dikkat çeken ayrıntılardan biri de şudur: Bu kuşaktakilerin yarısından fazlası (%55) benimsedikleri görüş doğrultusunda annesine ve babasına oy kullandıracaklarını söz ediyor. Yüzde 77’si anne ve babasının AKP’li olduğunu ya da bu partiye daha evvel oy vermiş olduğunu belirtiyor. Münasebetiyle şöyle bir hesaplama yapılabilir: 2023’e gelindiğinde Z neslinin nüfus oranı yaklaşık yüzde 12 civarında olacak ve bu kuşaktakilerin yaklaşık yüzde 80’ni AKP’ye oy vermeyecek.

Y nesli da önemli bir seçmen profili oluşturuyor…

Y jenerasyonu genel olarak 1980 ile 1999 yılları ortasında doğanları karşılayan bir kavram. Seçmen sayısı kelam konusu olduğunda Y nesli Z neslinden sayıca daha fazla. Y jenerasyonu ortalama 18 milyonluk bir dilimi oluşturuyor. Bu nesil, kayıtlı seçmen sayısındaki oy potansiyelinde yüzde 28,5 üzere bir orana sahipken, oy kullanan seçmen sayısındaki oy potansiyelinde ise yüzde 32,6’lık bir oranı elinde tutuyor. Y jenerasyonunun birinci on yılında doğanlar daha politik,  ideolojiye daha bağlı, Milliyetçilik, Atatürkçülük ya da Muhafazakârlık üzere siyasal duruşları sonraki jenerasyonlara kıyasla daha keskin diyebiliriz. 1990 ve 1999 ortasında doğanlar Z nesline benzeri davranışlar sergiliyorlar.

En merak edilen bu jenerasyonların bugün seçim olsa oy verme davranışlarındaki eğilim ne tarafta olur?

Yaptığımız son araştırmamızda, muhtemel bir seçimde Z jenerasyonunda yer alan gençlerin çoğunlukla Millet İttifakına oy verebileceğini görüyoruz. Yaş aralığı daha yüksek olanların ise Cumhur İttifakı’na daha eğilimli olduklarını fark ediyoruz. Bunun yanı sıra kurulan yeni partilerin de bilhassa Y jenerasyonu için bir cazibesi var.

ARAŞTIRMA SONUCU HAZIRLANAN OY VERME DAĞILIM GRAFİĞİNE NAZARAN: Her yüz kişi üzerinden hazırlanan tabloya bakıldığında Z jenerasyonunda yer alan 15 ile 21 yaş ortası gençlerin yüzde 23.6’sı Cumhur İttifakı’na verirken 56.9’u Millet İttifakı’na oy veriyor.  Y kulağında ise 22-27 yaş ortasındaki gençlerin yüzde 26.9’u Cumhur, yüzde 55.1’i Millet İttifakı’na oy vereceğini söylüyor. 28 ile 42 yaş ortasındaki 100 şahıstan 30.6’sı Cumhur, 49.4’ü ise Millet İttifakı’na oy vereceğini söylüyor…

Bu eğilimi siyasi partiler kendi lehine çevirmek için ne yapmalı?

Hangi siyasi partiden seçilmiş olursa olsun tüm insanlara hiçbir ayrım yapılmadan hizmet götürüleceği ve işe alımlarda yahut ihalelerde particilik yapılmayacağı teminat altına alınmalıdır. Bu bildiri verilmelidir. Seçmen profili iyi analiz edilerek yarısından fazlasının ortak pahaları öne çıkarılmalı ve bu bedellere sahip çıkılacağı teminat altında olmalıdır. Çiftçi, esnaf, sanatkâr, zanaatkâr, tüccar, emekçi, memur kesitlerine yönelik özel bildiriler üretilmelidir. Bedeller siyasetine vurgu yapmalıdır. Eşitlik, hak, adalet, hukuk vurgusu ön planda olmalı; siyasi seçkinlerin nüfuzlu pozisyonlarını sorgulayarak, yenilikçi bir hareket başlatmalıdır. Bugün baktığımızda seçmene pak kirlenmemiş aday üzerinden gidilmesi kıymetli görünmektedir. Zira halkın idareye karşı bir öfkesi var ve bu öfkenin kaynağında siyasetçilerin dengeli olmayışı yatıyor. Yani halkı gözeteceği umuduyla iktidara gelenlerin, halka karşı hareket etmeye başlaması halkta öfke yaratıyor. Bu nedenle siyaseten pak bir profil olması büyük değer kazanıyor.

Bayan seçmenin bu tablodaki rolü nasıl şekillenecek?

Bayanların tavırlarının ne istikamette değiştiği, yapılacak seçimlerin sonuçlarının ne olacağına dair de bir fikir verecektir. O denli ki şuan baktığımızda, bayanlarda dikkate paha bir tavır değişikliğinin yaşandığını görebiliyoruz. Ve bu tavır değişikliğinde temel hissesini mesken bayanları oluşturuyor.  AKP’ye daha evvel dayanak veren bayanların yaklaşık yüzde 20’sinin partiden kopmaya başladıklarını görebiliyoruz. Bayanlara “Ülkede en büyük sorun olarak neyi görüyorsunuz?”diye sorduğumuzda, verdikleri cevaplar ortasında birinci sırayı iktisat oluşturuyor. İşsizlik, eğitim eşitsizliği, gelecek derdi, temel gereksinimlerin karşılanamaması iktisat ile ilgili yakından irtibatlı meseleler olarak öne çıkıyor. aslında AKP’ye oy veren bayanların yüzde 54’ü hayatından hiç şad değil; en kıymetlisi “mutlu değilim” diyor. 24 ile 43 yaş aralığında yer alan bu bayanlar; bugün işsiz kalan, şiddet gören, geçim zahmeti yaşayan, ekonomik özgürlüğü olmayan, öbür bir bireye bağımlı hareket eden, mutsuz ve korkulu bayanlar. Bu bayanlar tıpkı vakitte kamudan aldıkları yardımlarla geçinen bayanlar. Kendini konut bayanı olarak gören bayanların oranı yüzde 18’di bu bayanların yüzde 32’si, yani her üç konut bayanından biri yardımlarla ömrünü sürdürüyor. Yardımların kıymetli bir kısmını ise CHP’li belediyelerden temin ediyorlar.

CHP’Lİ BELEDİYELERİN YARDIMI, AKP’DEN KOPUŞU ARTIRIR

AKP’den kopan bayan seçmen nereye gidiyor?

AKP’den kopan bayan oylarının CHP’ye gittiği yahut kararsızlar statüsünde kaldığı görülüyor.  O denli ki “Muhalefetin projelerini dinler misiniz?” diye sorduğumuzda bu bayanların yüzde 74,6’sı evet cevabını veriyor.  “Muhalefet ülkeyi daha iyi yönetebilir mi ?” halindeki öbür bir soruya evet cevabını verenlerin oranı yüzde 48,7.  Yüzde 32,2 ise “belki” cevabını veriyor. Bu bayanlar artık muhalefete geçmişte oldukları kadar ön yargılı değiller. Zira CHP’nin 63 yıldır iktidarda olmadığının farkındalar. Şuan Türkiye’deki halkın yüzde 68’i CHP’li belediyelerde yaşıyor. Millet ittifakı belediyeleri başarılı görenlerin oranı yüzde 62 olduğu görülüyor. CHP’li belediyelerden yardımların devam etmesi, mütedeyyin bayan seçmenin CHP’ye eğilimini daha da artıracaktır. Şayet CHP, mahallî idarelerde yardımların sürmesini sağlarsa, bayanların AKP’den kopmaları devam edecektir. Bugün bu bayanlar, kendi sıkıntılarının farkında olan ve bu meseleler için tahlil üreten bir siyaset dilek ediyorlar.

BİRİNCİ TIPTA SİYASET DIŞI BİR İSİM ÜZERİNDE UZLAŞILMALI

Kararsız seçmenler seçimin seyrini değiştirebilir mi?

Türkiye’de şayet bir seçim olacaksa, bu seçimlerin bahtı üzerinde belirleyici en önemli güçlerden biri kararsız seçmenler olarak isimlendirdiğimiz kesim olacak. Tıpkı konut bayanları üzere bu kesim de kıymetli bir potansiyele sahip. Türkiye’de seçmenlerin yüzde 32,8’i kararsız seçmenlerden oluşuyor. Bu seçmenler tıpkı vakitte “sadık olmayan seçmenler”dir. Kararsız seçmenlerin profiline baktığımızda, yüzde 55’inin sabit bir ideolojisinin olmadığını görüyoruz. Kararsız seçmenlerin içinde kıymetli oranda işsizler bulunuyor. Çünkü yüzde 30’unun tertipli bir işi yokken, yüzde 40’ı ise işsiz. Kararsız seçmenlerin yüzde 70’i Cumhurbaşkanı  Erdoğan’ın ülkeyi yönetemediğini düşünüyor. 2011 öncesi ve sonrasında Erdoğan’ın açıkladığı ıslahat paketleri bir heyecan ve umut yaratıyordu bilhassa bayanlar üzerinde. Ancak aradıkları umudu bulamadılar. Evlendiler çocuk sahibi oldular işsiz kaldılar. Artık ise hiçbir biçimde heyecan uyandırmadığını söylüyorlar. Yani büyük çoğunluğunu bayan ve gençlerin oluşturduğu kararsız seçmenler, siyasi ya da ekonomik adımların sonuçlarını kendi hayatları üzerinden kıymetlendiren seçmen kümesi.

2023’te Millet İttifakı’nın ortak bir adayı olursa nasıl bir profil yarışı kazanabilir?

Sözcü