Aslında objelerin çarpışıp çarpışmayacağını kimse kesin olarak bilmiyor ve uzayda genellik bu biçim hususlarda yanılmalar çok yüksek oluyor. Uzaydaki objeleri izlemek için Kaliforniya’da kurulan LeoLabs, bu iki objenin çarpıma mümkünlüğünü yüzde 10 yahut daha fazla olarak açıkladı. Bu oran epeyce yüksek bir ihtimal olarak kabul ediliyor.
LeoLabs CEO’su Daniel Ceperley CNN’de katıldığı bir programda, “Haftada birkaç kere meyyit uyduların birbirine 100 metre yaklaşarak muazzam süratlerde hareket ettiğini görüyoruz.” dedi. “Firma toplumda bu üslup durumlara karşı farkındalık oluşması için bu türlü bir karar aldık. Zira bu iki obje de epey büyük ve çarpışırlarsa büyük bir enkaz oluşturacaklar.” diye de ekledi.
Harvard-Smithsonian Astrofizik merkezi gökbilimcisi Jonathan McDowell’a nazaran Soyvet uydusu 1989 yılında uzaya fırlatılmış. Navigasyon sistemleri için kullanılan bu uydu yaklaşık 1 ton yükünde ve 16 metre uzunluğunda. Çin’e ilişkin olan roket güçlendiricisi ise 2009 yılında uzaya fırlatılan bir rokette kullanılmış. Bu modül ise 6.1 metre uzunluğunda. Objelerin ikisi de kullanılmıyor.
SON ÇARPIŞMA 2009’DA
Austin, Teksas Üniversitesi’nde astrodinamik olarak geçen Moriba Jah, uzun müddettir potansiyel çarpışmanın meydana geldiği dataların neler olduğunu hesaplamak için çalışıyor. Birbirlerinden 72 metre uzakta çarpışma riskine sahip olan bu iki objenin çarpışmaları “ihtimal” olarak nitelendiriliyor.
Roket ve uydu çarpışırsa, uzay trafiği uzmanlarının umutsuzca kaçınmayı umdukları durum, on yıldan fazla bir müddettir birinci kere iki objenin resen çarpışması olacak.
En son çarpışma ise 2009 yılında meyyit bir Rus uydusu ve Amerikan bir etkin bağlantı uydusu ortasında oldu. Bu vaka büyük bir enkaz bulutu oluşturdu. Bu enkaz hâlâ tıpkı yörüngede ve öbür uydular için daima bir tehdit oluşturuyor.
ISS ÜÇ KERE YÖRÜNGE DEĞİŞTİRDİ
Ayrıyeten uzayda hâlâ yüzlerce başı boş uydular, roket iticileri, askeri anti-uydu füzeleri üzere modüller dolaşıyor ki muhtemelen milyonlarca obje var. Uzay çöpleri dünya yüzeyine en yakın yörünge alanlarında ağırlaşmaya devam ediyor. Bu durum yeryüzündeki insanları çok fazla etkilemese de gökbilimcilerin uzayı izlemesine ve meteorolojinin havayı gözlemlemesine pürüz oluyor. Kelam konusu enkaz 2000 yılından beridir astronot grupların yaşadığı Memleketler arası Uzay İstasyonu’nu (ISS) tehdit ediyor ve bu istasyon bu yıl 3 defa yörüngesini değiştirmek zorunda kaldı.
McDowell toplumsal medya hesabından yeni çarpışmayı “çok kötü” olarak açıkladı. Çarpışma sonucunda uzaydaki enkaz ölçüsü yüzde 10-20 oranında artacak. Her yeni enkaz kesiminin yeni bir çarpışmayı tetiklediğini de belirtmekte yarar var.
Uzaydaki enkaz ölçüsünün artması yeni roket fırlatmanın ve uzay keşiflerinin bile önünü tıkayabilir. Ayrıyeten bu duruma dikkat edilmeden fırlatılan roketler enkazla birlikte zincirleme bir tepkiye sebep olabilir.
50 YILDIR GÜNCELLENMEDİ
Sorunun bir kısmı uzay boşluğunun büyük ölçüde sistemsiz kalması manasına geliyor. Uzayın kullanımına rehberlik eden ve geniş çapta kabul edilen son memleketler arası muahede son 50 yıldır güncellenmedi. Bu sebepten ötürü uzay sanayisi kendi kendini denetlemeyi bıraktı.
Elon Musk’ın şirketi SpaceX’in inşa etmek için çalıştığı Starlink internet takımyıldızı örneği bu biçim mega konstelasyonların popülerliğini artırdı. Yörüngedeki tıkanıklık riskleri hakkında bu durum yeni bir tartışmayı ateşliyor. Rocket Lab CEO’su Peter Beck geçen ay CNN Business’a verdiği demeçte, uzayda giderek artan tıkanıklıktan bahsetmiş ve roketlerinin yeni uyduları teslim etmek için yörüngeye giden net bir yol bulmasının zorlaştığını söylemişti.
YANLIŞSIZ BİR HARİTA YOK
Sorunu karmaşıklaştıran bir başka şey ise uzmanların dünyanın yörüngesinde dönen objelerin tam olarak yanlışsız bir haritasını oluşturmamış olması. Muhtemel çarpışmaların ihtimalleri ise devlet ve özel kesim tarafından uzaya gönderilen araçların sensörleriyle izleniyor ki bu durum da çok fazla varsayım içiyor.
Uzay trafiği bilgilerini tek bir bilgi tabanında toplamak uzay trafiği uzmanlarının neler olduğuna dair çok daha yanlışsız bir portreyi ortaya çıkarmasını sağlayabilir. Lakin Jah, şirketlerin ve devletin birbirleriyle işbirliği yapmakta tereddüt ettiğini söyledi.
Sözcü
