Tarihi Yarımada’nın altında kalan sarnıçlar, çukur bostanlar, su yolları, maksemler, kuyular, ayazmalar, çukur çeşmeler, yangın havuzları ve arkeolojik mimari kalıntılar, Kültürel Mirası Muhafaza Uzmanı ve Tarihçi İstek Ulaş tarafından incelenerek görüntülendi.
Ulaş, çalışması sırasında Tarihi Yarımada’nın altındaki su kanallarında botlarla dolaştı. Su kanallarını adım adım gezen Ulaş, bazı noktalardan sürünerek geçti.
Birebir vakitte bu çalışma kıssalara husus olan İstanbul’un gizemli tünel ve kaçış noktalarının efsane olduğunu ortaya çıkardı.
“285 YER ALTI YAPISINDAN 59’U KAYIP”
İstanbul’un yer altı yapılarını aydınlatmak fikriyle yola çıktığını söyleyen İstek Ulaş, şunları söyledi:
* Çok katmanlı bir özellik gösteren İstanbul’un tarihi katmanlarının keşfi günümüzde hafriyat çalışmaları ve imar faaliyetleri sırasında tesadüfen ortaya çıkmakta. Ben de kentin bütüncül yapısına ve dokusuna dair çalışmaların eksikliğini fark ettim. Bu nedenle İstanbul’un yer altı yapılarını aydınlatmak istedim.
* Öncelikle Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer altı yapılarının katalog taramasını yaptım. Daha sonra evrakları devrin tarihi haritaları üzerinde pozisyonlarını tespit ettim. Tespitleri yaptıktan sonra da bu yerlerin aktüel durumunu görmek istedim.
* İstanbul Vilayet Kültür Turizm Müdürlüğü, Vakıflar Birinci Bölge Müdürlüğü, İstanbul vilayet Müftülüğü ve İstanbul Ulusal Eğitim Müdürlüğü’nden müsaadeler aldım. Yer altına inmek için birebir vakitte profesyonel mağaracılar ve dalgıçlarla çalıştım.
* Kütüphane ve arşiv çalışmalarımın yanı sıra, devir dönem yer altı yapılarına indim. Osmanlı evrakları ışığında Tarihi Yarımada’da 285 tane yer altı yapısı inceledim. Çalışmalarımız sonucunda 285 yer alt yapısından 59’nun günümüzde artık mevcut olmadığını ve kayıp eser olduğunu belirledim.
“EN ETKİLEYEN YAPI…”
Ulaş, çalışmaların birincilerini de anlattı:
* Fatih Camii Karadeniz Medresesi, Ahmediye Camii, Süleymaniye Camii ve Arkeoloji Müzeleri bahçesinde bulunan sarnıçların su altı imgeleri bu çalışma ile birinci kez görüntülendi.
* Tıpkı vakitte Caferiye Han’ın, Sokullu Mehmet Paşa Camii’nin ve Sultanahmet Camii’nin su yolları iç yeri birinci sefer görüntülendi. Bir de çalışmamda Büyük Yeni Han Su Yolu olarak isimlendirdiğimiz faal su akışı olan bir su kanalı keşfettik.
* Yer altında beni en çok etkileyen ve en değişik bulduğun yapı Fatih Karadeniz Medresesi Sarnıcı oldu. Bu sarnıç ile ilgili araştırmalarım derinleştirdikçe sarnıç hakkında yeni bilgiler edindim. 1939 yılından sonra sarnıcın giriş kısmının bulunmadığı tespit ettim.
* Yer altında bulunan bu sarnıçları metruk bir halde bulduk. Sarnıçlara demir bir kapaktan girdikten sonra sarnıçların küf ve pas kokan öyküleriyle karşılaştık. Lakin bu sarnıçlar vaktinde halkın büyük bir su gereksinimini karşılıyordu. Şimdilerde ise metruk durumda.
* İnsanların toplumsal belleğinde şöyle bir efsane var. İstanbul’da yer altına inilen her noktanın Ayasofya’dan çıktığını, ne yazık ki, ben bu türlü bir şeyle karşılaşmadım. Fakat çalışmamın en kıymetli omurgası olan Osmanlı su yolları haritasını birinci kere da bu çalışmayla tespit ettik.
* Haritalara nazaran vaktinde Edirnekapı’dan kente giren su Topkapı Sarayı’na kadar bir isale çizgisi ile uzanmaktaymış. Fakat günümüzde imar faaliyetleri ya da kentin değişen silueti ile bu su yollarının moloz yığınlarıyla kapatıldığını gözlemledim.
* Yeniden su yollarının birtakım bölgelerde sürünerek ilerlediğimiz noktalar oldu. Periyodunda bu su yolları kaçış yolu olarak kullanılmış olabilir lakin ben geçiş ve kaçış tünellerine rastlamadım.
Ulaş, kelamlarını şöyle tamamladı: “Osmanlı evrakları ile tespit ettiğimiz ve beni en çok etkileyen bir öteki su yolu ise Şehzadebaşı Camii su yolu oldu. Şehzadebaşı Camii su yolu giriş noktaları ikiye ayrılmakta. Bu su yolu şu ana kadar girdiğimiz en uzun su yolu oluyor. Şehzadebaşı Camii su yolundan 200 metrelik bir su yolu tespit ettim.” (DHA)
Sözcü
