Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait Kanun Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi. Cumartesi akşamı yapılan oylamada muhalefetin 113 oyuna rağmen 254 lehte oyla teklif maddeleşti. Lakin kanunun ismi, yüksek sesli tenkitlerin nedenini kavramamız için kâfi değil. Yasanın içinden sivil toplum kuruluşlarının kontrolüne ait unsurlar ise gündem oldu. Yöneltilen reaksiyonlarda yeni yasanın sivil toplum örgütlerinin susturulmasının ve STK’lara kayyum atanmasının önünü açtığı görüşü hakim.

Yasaya nazaran;

• Terörizme direkt yahut dolaylı fon sağlama yahut toplama, uyuşturucu yahut uyarıcı unsur imal etme ve ticaretini yapma yahut kara para aklama cürümlerinden mahkum olanlar, derneklerin genel konsey dışındaki organlarında vazife alamayacak.
• Tıpkı vakitte kelam konusu bu üç hatadan ötürü derneğin genel heyeti dışındaki organlarında misyonlu olanlar yahut ilgili işçi hakkında soruşturma başlatılması halinde, ilgili organlar, süreksiz önlem olarak İçişleri Bakanı tarafından misyondan alınabilecek.
• Önlemin kâfi olmaması ve gecikmesinde sakınca bulunması hallerinde ise İçişleri Bakanı, derneği süreksiz olarak faaliyetten alıkoyabilecek ve derhâl mahkemeye başvuracak. Mahkeme, 48 saat içinde faaliyetten süreksiz alıkoymaya ait kararını verecek.
• Vali, vazifeden alınan organların ve üyelerinin yerine kayyum atanması için dernek merkezinin bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesine başvuracak. Kayyumun misyonu, dava sonucu verilen karar katılaşıncaya kadar devam edecek.

Buna rağmen Türkiye’nin yakın geçmişinde “terörizme direkt ve dolaylı yoldan hizmet” suçlamalarının yoruma açık olduğu ve iktidarın bu yolla muhalefeti baskı altına aldığı da sıklıkla öne sürülen bir görüş. Milletlerarası Af Örgütü Türkiye Şubesi Kampanyalar ve İrtibat Yöneticisi Tarık Beyhan ile Eşit Haklar İçin İzleme Derneği Genel Koordinatörü Cennet Özcömert Albayrak, sozcu.com.tr’nin sorularını yanıtlarken yasanın baskıyı artıracağının ve STK’ları çalışamaz hale getireceğinin altını çizdi.

Memleketler arası Af Örgütü Türkiye Şubesi Kampanyalar ve İrtibat Yöneticisi Tarık Beyhan

‘STK’LAR FİİLEN ÇALIŞAMAZ HALE GELECEK’

“Türkiye’de yıllardır sivil alan daralıyor. Bu kanun yürürlüğe girerse, STK’lara baskının araçları artacak, şayet STK’lar faaliyetlerinden alıkonulmasalar bile fiilen çalışamaz hale gelecekler” sözlerini kullanan Tarık Beyhan, “2017 yılında 11 hak savunucusu Büyükada Davası olarak bilinen dava kapsamında yargılanmaya başladı. Çoğunluğu aylar boyunca tutuklu kaldı. Ortada hiçbir somut kanıt olmadan süren terör suçlamasıyla yargılandıkları davadan yedisi beraat etti, dördü ise ceza aldı. Bu belge şu an Yargıtay’da ve belgeyi okuyan rastgele bir hukukçunun yapması gerektiği üzere bu karar bozulacaktır” kelamlarıyla Büyükada Davası sürecini hatırlattı ve yeni yasanın bu türlü süreçlerde İçişleri Bakanlığı’na verdiği yetkilere dikkat çekti.

STK’lar #SivilToplumSusturulamaz ve #SivilToplumaSesVer etiketleriyle yeni yasaya yönelik reaksiyonlarını lisana getiriyor.

“Hakkında hiçbir kanıt olmayan birçok kişi Terörle Gayret Kanunundaki muğlak terör tarifine bile sığmayan faaliyetleri nedeniyle terör suçlamasıyla şafak baskınları ile gözaltına alınıyor, ortada hiçbir kanıt olmadan tutuklanıyor ve içinde hiçbir kanıt bulunmayan iddianamelerle yargılanabiliyor” diyen Beyhan kelamlarını şöyle sürdürdü:

“İçişleri Bakanına bağlı bireyler tarafından başlatılabilen bir sürecin akabinde, bu süreç mazeret edilerek, masumiyet karinesi yok sayılarak, hakkına karar verilmemiş şahıslar sivil toplum kuruluşlarındaki misyonlarından uzaklaştırılabilecek. Üstüne üstlük yeniden İçişleri Bakanı kişinin misyon aldığı STK’ları kapatabilecek. Kanun bunu kapatma olarak tanımlamıyor. Lakin fiilen, meçhul bir mühlet boyunca bir derneği çalışamaz hale getirmenin ismi kapatmadır.”

‘BU YASA, SİYASİ İKTİDARIN YETKİLERİNİ ORANTISIZ HALDE GÜÇLENDİRİYOR’

Yasanın imali sırasında STK’lardan fikir alınmadığına da dikkat çeken Beyhan, “Bu kuşkuları duymamızın bir nedeni var. Bu düzenleme iyi niyetli bir düzenleme olsaydı, sivil topluma da danışarak hazırlanabilirdi. Bunun yerine çarçabuk meclise getirildi ve geçirildi” dedi ve ekledi: “Bu yasa bilhassa siyasi iktidarın yetkilerini orantısız biçimde örgütlenme özgürlüğü aleyhine güçlendiriyor. Bu yasa, Anayasa’ya da, milletlerarası kontratlara de uymaz. Bu nedenle veto edilmese de Anayasa Mahkemesi’nden dönmesi gerekir. Sivil toplum kuruluşları bunu yüksek sesle dillendirmeye devam etmelidir.”

Eşit Haklar İçin İzleme Derneği Genel Koordinatörü Cennet Özcömert Albayrak da yasanın içerik bakımından gaye aldığı STK’lara bahsin meclis gündemine taşındığı süreçte başvurulmadığının altını çizerken iştirakçi bir siyaset izlenmediğini tabir etti. #siviltoplumsusturulamaz etiketine dikkat çeken Albayrak, “Yasanın geri çekilmesine dair başlatılan #siviltoplumsusturulamaz kampanyasına bugüne kadar 693 örgüt imzacı oldu” dedi.

ÇARPICI AYRINTI: ‘KARAR, TEMEL TARAFINDAN İNCELENEMEYECEK’

“Bu noktada bu maddeden yalnızca hak alanında çalışan derneklerin değil, tüm sivil toplum alanını etkileyeceğini daha güçlü bir biçimde anlatmamız gerekiyor” diye konuşan Albayrak, çarpıcı bir ayrıntıya da değindi:

“Bu yasa ile birlikte derneklere kayyum atanmasının önü açılıyor. Maddede öngörülen yargı kontrolü de bu sakıncaları gidermekten uzak. İçişleri Bakanı bir kişi hakkında soruşturma açıldığı gerekçesiyle bir derneğin faaliyetlerini durduracak, bu kararı inceleyen hâkim de bu orta kararı temele girmeksizin inceleyecek.

Bir öbür deyişle, hâkim uygulamada yalnızca İçişleri Bakanı’nın kararının sahiden bir isimli soruşturmaya dayanıp dayanmadığına karar verecek. Böylelikle tahminen de yıllarca sürecek bir soruşturma nedeniyle, derneğin faaliyet göstermesi mümkün olamayacak.”

‘ULUSLARARASI MUKAVELENİN DIŞINA ÇIKILIYOR’

Eşit Haklar İçin İzleme Derneği Genel Koordinatörü Cennet Özcömert Albayrak, yasa ile ilgili telaşlarını de aktarırken 1999 yılında imzalanan bir kontrata de dikkat çekti: “Yasa, 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanunu’na da yeni sonlandırma ve cezalandırma kriterleri getiriyor. 1999 tarihli Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Milletlerarası Sözleşme’de yer almayan, örgütlenme özgürlüğünü sınırlayan hatta kaldıran düzenlemeler getirilerek Sözleşme’nin büsbütün dışına çıkılıyor.”

STK’ların da bu baskıya maruz kalacağının altını çizen CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, Meclis’te yaptığı konuşmada “Bu yapılan Anayasa ve maddelerdeki sivil örgütlenme hakkına büyük darbedir” derken Amerika’nın Sesi’ne yaptığı açıklamada ise “Türkiye’de terör kavramının ne kadar geniş kullanıldığını yıllardır görmüyor muyuz? İşte Sözcü davası, işte Cumhuriyet davası. Selahattin Demirtaş, Osman Kavala, Ayhan Bilgen. Tabir hürriyetiyle ilgili ihlaller daima terör olarak karşımıza geliyor. Bu düzenlemeyle bir sivil toplum kuruluşu yaptığı basın açıklaması nedeniyle terörle ilişkilendirilip faaliyetleri durdurulabilir ya da kayyum atanabilir hale geliyor” tabirlerini kullandı.

Hazırladıkları görsellerle kampanyalarını toplumsal medyada sürdüren STK’lar yeni maddeyi “Bu yasa, Anayasa’ya da, memleketler arası mukavelelere de uymaz” tabirleriyle eleştiriyor.

İKTİDARA YAKIN OLANLAR DA REAKSİYONLU

Ayrıyeten yeni yasa, yalnızca muhaliflerin reaksiyonunu de çekmedi. Yeni Şafak müellifi Yusuf Kaplan, “devranın döndüğü” bir senaryoda İçişleri Bakanı’na muazzam yetkiler veren yeni yasa için “sonuçları ortam değiştiğinde felaket olabilir” yorumunda bulunurken bahisle ilgili İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun kendisini aradığını ve ‘‘STK’ların İslami çalışmalarını engellemesinin kelam konusu olmayacağını, buna birinci evvel kendisinin karşı duracağı” tarafında garanti verdiğini lisana getirdi.

Sözcü