Doç. Dr. Yahya Ayhan Acar’ın TÜBİTAK tarafından desteklenen konuşma, ses ve öksürük tahlili yazılımı ile Covid-19’a bağlı teneffüs yolu hastalıklarının erken periyotta tespiti ve tele-sağlık hizmetine entegrasyonu’ projesi ile bilgisayar takviyeli ses tahlili ile Covid-19 tanısı koyulabileceği gösterildi.
Konuşma, ses ve öksürük tahlili için, standart bir cep telefonundan ses perdesi kullanılarak, standart uzaklıktan ses kayıtları alındı. Bu sayede bireylerin standart bir metin okumasıyla ses özellikleri kaydedilerek kişinin öksürük sayısı ve öksürüğün de ses tahlili yapılarak karakterinde değişiklik olup olmadığı değerlendirildi.
Hastalar yüz yüze ve çevrimiçi olmak üzere iki kümede incelendi. Covid-19 testi olumlu olan 25, negatif olan 25 bireyden alınan ses kayıtları, ön işlemede konuşma ve öksürüğün ayrıştırılmasıyla toplamda 100 etiketli dataya dönüştürüldü. Öksürük ve konuşma kayıtlarından elde edilen öznitelikler Covid-19 müspet ve negatif sınıflarına nazaran dağılımları ortasındaki farklar incelendi.
“POZİTİF HASTALARIN SES TONUNDA DEĞİŞİKLİK”
FOTO: DHA
TÜBİTAK tarafından düzenlenen ‘Covid-19 ve Toplum’ aktifliği kapsamında gerçekleştirilen çevrimiçi oturumda projesini anlatan Doç. Dr. Ayhan, “Acil servise başvuran Covid-19 müspet hastalarda ses tonunda bir değişiklik olduğu değerlendirilmiştir. Buna nazaran ses tonu ve öksürük karakterindeki değişikliklerin dijital ortamda incelenerek, hastalığı Covid-19’a bağlı bir üst teneffüs yolu enfeksiyonu geçirip geçirmediğine dair fikir elde edebileceği hipotezi sunulmuştur. Öksürük ve konuşma kayıtlarından elde edilen öznitelikler ‘MFCC’ ve ‘VGGish’ olarak isimlendirildi, Covid-19 olumlu ve negatif sınıflarına nazaran dağılımları ortasındaki farkları incelendi. Buna nazaran, bulgular ‘VGGish’ özniteliğinin konuşma seslerini, ‘MFCC’ özniteliğinin de öksürük seslerini temsil etmede başarılı olduğunu gösterdi. Müspet hastaların konuşma ve öksürük seslerindeki durma boşlukları negatif hastalara oranla daha fazla gözlendi. Özet olarak, bu ses tahlilleri insan kulağının ayırt edemeyeceği hassaslıkta Covid-19 hastalarında bir farklılık oluşturdu” dedi.
“HASTALIĞIN SÜRATLİ TESPİTİ İÇİN KRİTİK EHEMMİYETE SAHİP”
Müspet hastaların negatif hastalara kıyasla oranının daha geniş bir bilgi dağılımına sahip olduğunun görüldüğünü söyleyen Doç. Dr. Acar, “Pozitif hastalara ilişkin öksürük seslerinde dataların çoğunluğu ortalamanın altındayken, konuşma sesinde bu oran görece daha azdı. Negatif deneklerin öksürük ve konuşma seslerindeki muhalif pahaları müspet hastalara kıyasla daha fazlaydı. ‘VGGish’ özniteliğinde data dağılımları birbirine yakındı. Yapılan tahlil sonuçları konuşma ve öksürük seslerinin Covid-19 ile ilintisini ortaya koymaktadır ve hastalık kuşkusu olanların süratli tespit edilmesi açısından kritik ehemmiyete sahiptir” diye konuştu.
“SES TAHLİLİ İLE İLGİLİ PATENT BAŞVURUSU YAPACAĞIZ”
Çalışmadaki ses tahlili ile ilgili patent müracaatlarını da yapacaklarını belirten Acar, “Mobil uygulamamızda olağan hayatta kullanılabilir halde. İleri periyotta ne olabilir? Bu sistem pandeminin toplumsal tesirlerinin azaltılmasında kullanılabilir. Ar-Ge ve ekonomik getirisi olabilir. Kışla ilgili bilgi bir yerlerde uygulanarak askeri hazırlık durumu oluşturulabilir. Bundan sonra sarsıntı, biyolojik hastalıklar üzere afete hazırlık olarak ülkemizde yapılandırılabilir. Öksürük ve ses tahlilleri üzerinde şu an biz Covid tanısı koyduk; lakin maden personellerinin akciğer hastalıklarının kitlesel olarak daha yakın takibi sağlanabilir. Bu proje, bundan sonraki ihtiyaçlarımızı patent alınması ve daha geniş datalar için dayanak alınması geniş bir data seti ile yapay zeka algoritmalarının teşhiste kullanılması olarak özetlenebilir” dedi. (DHA)
Sözcü
