New York Üniversitesi’nde Davranış Bilimi ve İstatistik Profesörü olan Selçuk Tatlı anne babalara rehberlik eden “Yetişin Çocuklar’ kitabının devamı olan ‘Yetişin Gençler’i birkaç ay evvel çıkardı. Sevimli, ‘Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş Kılavuzu’ alt başlığında aslında bugün tartışılan Z nesli gençlerini daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Muvaffakiyet öyküsüyle de gençlere örnek olan Hoş, kitapta Ardahan’ın köyünden ODTÜ’ye ve ABD’ye uzanan bilim seyahatine da değiniyor. Tatlı’ya çok tartışılan Z jenerasyonu gençliğini sordum. Çarpıcı tahliller yaptı.
ASLINDA PANDEMI KUŞAĞI…
– Neden herkes Z nesli gençliğini tartışıyor?
Nesilleri harfle bir kalıba sokma işi batı toplumlarındaki pazarlamacıların işine yarayan bir çerçeve. Ben gençleri anlamak için bu kavramsallıştırmayı pek kullanmam. Şayet illa bir nesilden kelam edeceksek pandemi neslinden kelam edebiliriz. Tıpkı 68 Jenerasyonu, 12 Eylül jenerasyonu üzere şu an 10’lu ve erken 20’li yaşlarda olanlar gençliklerini önemli manada ortak ve küresel bir kırılma anında yaşıyor. Şu an Z nesli dediğimiz 1997’den sonra doğanları temsil ediyor. Bu nesil kendi özgürlüklerine düşkün, yaşanmışlığa yani kişiselliğe ehemmiyet veriyorlar, meslek manasında manalı bir tercih peşindeler. Bu jenerasyon internetin içine doğdu, akıllı telefonlar onlarla birebir yaşta. Bu nesil birebir vakitte hem refah bakımından hem de eğitim düzeyi bakımından gelmiş geçmiş en ayrıcalıklı jenerasyon. Bu jenerasyonun siyasal tercihleri de evvelki jenerasyonlara nazaran daha ferdî. Klasik partilerin, klasik iletilerin bu jenerasyona ulaşması sıkıntı.
25 yıldır Amerika ile Türkiye ortasında gidip gelerek birçok proje üreten Sevimli, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Artık de
“Yetişin Gençler” isimli yapıtıyla karşımızda.
KAPİTALİZMİ KÖKÜNDEN SARSIYOR
– Bu gençlere kapitalizmin oyuncağı benzetmesi yapıldı…
Saçmalık… Gençleri aşağılamak gelmekte olanı anlamamak demektir. Dünya tarihi boyunca gençler her vakit ilerlemeyi temsil etmiştir. O nedenle de gençlik hareketleri daima devrimcidir. O bakımdan Z nesli kapitalizmin değil, tam aksine bu jenerasyon her bakımdan kapitalizmi kökünden sarsan bir jenerasyon olarak tarihe geçecek. Amerika’da birinci sefer bu nesil sosyalizmi bir tercih olarak çoğunlukla tercih ediyor. Biz yetişkinler bir gezegende yaşadığımız şuuruna sahip olamadık ancak bu gençler biraz da küresel toplumsal medyanın tesiriyle bu şuurun içine doğdular.
– Yetişin Gençler’de ergenlikten yetişkinliğe geçişi kaleme aldınız. En sıkıntı periyot diyebilir miyiz?
Ebeveynler için en güç devir. Gençler için ise durum biraz yaşadıkları ortama bağlı. Türkiye üzere gençlerine umut vermeyen bir sosyo politik ortamda maalesef bir jenerasyonu kaybetmekle karşı karşıyayız. Bilhassa pandeminin dayattığı ek meseleleri da hesaba katarsak Türkiye’nin her şeyi bırakıp gençlerin kederlerine odaklanması gerek. Şu an ülkemizdeki genç jenerasyon tarihimiz boyunca elimizde olan en kalabalık küme. Bundan sonra nüfus azalıyor, yaşlanıyor. O nedenle ya bu gençleri anlayıp onlara hoş bir gelecek kurmaları için adım atacağız ya da hem bu nesli hem de bu yüzyılı kaybedeceğiz. Böylesine aciliyet arzeden bir noktada ben de bu kitabı bir kılavuz olarak kaleme aldım. Hedefim hem gençlere hem gençleri sıkıntı eden evebeynlere, eğitimcilere ve yöneticilere somut uygulanabilir tahliller sunmak. 10 yaşından 25 yaşına kadar geçen süreçte bir gence nerede nasıl hangi araçlarla yarımcı olunacağını kitapta sunmaya çalıştım.
TEK BAŞINA YETİŞMİYORLAR
– Kitapta gençleri anlamak için ekosistemi anlamak gerek diyorsunuz…
Maalesef bizde bazen çocuk gelişimi ferdi ve vakitten ve yerden kopuk bir uğraş olarak algılanılıyor. Bu çok eksik bir bakış açısı. Çocuklar tek başına yetişmiyor. Çocuklar bir fanusta yetişmiyor. ‘Bir çocuğu yetiştirmek için bir köy gerek’ atasözünü işte bu yüzden çok seviyorum. Burada köy dediğimiz ekosistem, yani toplumsal politik ortam. İşte bu noktada iyi ebeveynliğin birinci kuralı iyi bir yurttaş, şuurlu bir seçmen olmaktır. Zira ülkenin gidişatı en çok gençleri etkiliyor. Eğitim siyaseti, istihdam siyaseti en çok çocuklarımız etkiliyor. Bütün bunlara karışmadan ben çocuğumu yetiştireceğim demek biraz başını kuma gömmek demek.
YAPILAN ATAMA POLİTİK…
– Boğaziçi’nde yaşananlara yorumunuz nedir?
Çok üzgünüm. Boğaziçi yalnızca orada okuyanların değil bu ülkenin ulusal bir kıymetidir. Orayı hırpalamak, yalnızca orada okuyan ya da ders verenleri değil tüm ülkeyi yaralar. Bunu yalnızca prestij olarak söylemiyorum, sofradaki ekmek olarak da söylüyorum. Yapılan atama politik olduğu için bu söylediklerim boşlukta kalacak fakat inanın bu atamaya alkış tutanlar da bir gün gelecek faturayı görecek. Bu çağda araştırma geliştirme olmazsa öbür ülkelere mahkumsunuz. Araştırma ve geliştirmenin olması için de üniversitelerin özgür ve bağımsız olması gerek. Özgürlük yoksa sefalet vardır. 18 yaşında biat etmekten öbür bir şey bilmeyen bir gencin ne kendisine ne ülkesine bir yararı olur.
GENÇLERE AĞIR FATURA BIRAKIYORUZ
– Türkiye’deki gençlerin mutsuz olduğuna değinmişsiniz. Bu mutsuzluğun kaynağı nedir?
Son bir yılda elime geçen pekçok araştırmada ortaya çıkan kolay bir realite var: Gençlerimizin ezici çoğunluğu sağlıklı ve keyifli bir hayat kurmak için öteki bir ülkeye yerleşmek istiyor. Buradaki yükleme dikkat. Öteki bir ülkeye gidip okuyup geri gelmek, ya da orada süreksiz olarak kalmak değil, oraya yerleşmek istiyor. 60’larda Almanya’ya gidenler bile geri gelmek için gidiyordu. 90’larda benim üzere gidenler eğitim alıp gelme hayaliyle gitti. 2020’de ülkenin en iyi yetişmiş gençleri öbür bir ülkeye yerleşip bir daha geri gelmek istemiyor. İşte beni ümitsizliğe iten tablo bu. Ne ettik de bu gençler ülkeyi terketmeyi tek deva olarak görüyor? Hepimizin üstünde durması gereken soru budur.
25 yıldır Amerika ile Türkiye ortasında gidip gelerek birçok proje üreten Hoş, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Artık de “Yetişin Gençler” isimli yapıtıyla karşımızda.
– Atatürk’ün “Biz her şeyi gençliğe bırakacağız” kelamına dayanarak biz gençlere ne bırakıyoruz?
Gençlerimize ağır bir fatura bırakıyoruz. Bu fatura keşke yalnızca ekonomik olsaydı. Değil, onlara birebir vakitte kamplara ayrılmış bir toplum bırakıyoruz. O nedenle gençler bu tabloya bakıp ümitsizliğe kapılıyor haklı olarak. Bizim bir an evvel kendimize gelip bu tabloyu değiştirmemiz gerek…
– Hayat hikayenizle siz de gençlere rol modelsiniz. Onlara tavsiyeniz neler olur?
Kelamını ettiğimiz bütün bu problemler insanların ortaya çıkarttığı bir tablo ve istersek değiştiririz. Bu manada ilham vermesi için kitapta idam fermanıyla aranan Mustafa Kemal’in 1919’da Erzurum’da bir gece yarısı arkadaşına hayallerini nasıl tek tek yazdırdığını anlattım. Şartlar güç deyip kenara çekilen hiç kimse tarihte kalıcı bir iz bırakmadı. O nedenle bu kadar kaynak içinde oturup aman şartlar çok berbat kenara çekilelim diyemeyiz. Bu ülkeye her birimizin borcu var. Elimizden gelenin en iyisini yapmak için uğraş edecek, bilhassa çocuklarımız ve gençler için yaşanır bir ülke kurmanın yollarını arayacağız.
Sözcü
