2020’de 6 Kasım Cuma gününü 7 Kasım Cumartesi’ye bağlayan gece yarısı bir Cumhurbaşkanı Kararı ile Merkez Bankası (TCMB) Başkanlığı vazifesine atanan Naci Ağbal, 132 günlük kısa bir müddetin akabinde yeniden bir Cumhurbaşkanı Kararı ile vazifeden alındı.
Karar yeniden cumayı cumartesiye bağlayan bir gece yarısı alındı.
NEDEN GELDİ?
Ağbal, TL’nin bedelinin tabana vurduğu ve TCMB rezervlerinin tükendiği bir noktada misyona geldi.
Ağbal’ın vazifeye gelmesinin çabucak öncesinde dolar/TL 8,57 ile tepeyi görmüştü. TCMB’nin swap (takas) ile yurt içi ve yurt dışı bankalardan aldığı ödünç rezervler hariç tutulduğunda net rezervi yaklaşık -48 milyar dolara gerilemişti.
TCMB’nin faizi enflasyonun altına çekmesi ve BDDK’nın kredi artışını mecburî tutan uygulamalarıyla 2020’de TL kredi hacmi artışı 700 milyar TL’yi aşarak rekor kırarken, bu durum cari açık ve enflasyon ile birlikte döviz kurlarının da denetimden çıkmasına neden olmuştu.
Pandemi kaynaklı problemlerin ve iktisat idaresine ait genel hoşnutsuzluğun yanına bir de eksi gerçek faiz olgusu da eklenince, yabancı sıcak para da ülkeyi büyük oranda terk etmişti.
Enflasyon ekim sonunda yüzde 11,89’a ulaştığında, TCMB’nin siyaset faizi yüzde 10,25 düzeyindeydi.
Ağbal, faiz artışı yoluyla yabancı sıcak parayı tekrar çekerek döviz kurlarını düşürme ve enflasyonu denetim altına alma misyonuyla misyona geldi.
NE YAPTI?
Ağbal’ın vazifeye gelmesinin çabucak akabinde Beray Albayrak’ın da Hazine ve Maliye Bakanlığı misyonundan ayrılması ve Cumhurbaşkanı’nın faiz artışına onay sinyalleri, döviz kurlarında geri çekilme sağladı.
8 Kasım’da bankacılarla görüşen ve 9 Kasım’da birinci yazılı açıklamasında enflasyonla gayret iletisi veren Ağbal, 19 Kasım’da başkanlık ettiği birinci Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantısında siyaset faizini yüzde 10,25’ten yüzde 15’e çekti.
16 Aralık’ta birinci kere kameraların karşısına geçen Ağbal, 2021 Para ve Kur Siyaseti metninin sunumunda sıkı para siyaseti ve enflasyonla çaba vurgusu yaptı.
24 Aralık’taki PPK toplantısında faizi, yüzde 15’ten yüzde 17’ye yükselten Ağbal, 150 baz puan olan piyasa beklentilerinin de üzerine çıkmıştı.
25 Aralık’ta TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerinin karşısına geçen Ağbal, bir defa daha enflasyonla çabada kararlılık vurgusu yaptı fakat milletvekillerinin eriyen rezervlerle ilgili sorularını karşılıksız bıraktı.
31 Aralık’ta piyasanın “şeffaflık” talebine karşılık olarak bankalarla yapılan swap süreçleri ve rezerv bilgilerinin daha sık paylaşılacağı duyuruldu.
21 Ocak ve 18 Şubat’taki PPK toplantılarında faizi sabit tutan TCMB, risklere işaret ederek uzun müddet faiz indirimi olmayacağının iletisini verdi.
18 Mart’taki toplantıda ise, enflasyon ve döviz kurlarındaki artışın tesiriyle, siyaset faizi yüzde 17’den yüzde 19’a çekildi. Piyasa beklentisi olan 100 baz puanın üzerine çıkılması, piyasayı şaşırtırken, 7,50’nin üzerindeki dolar/TL kuru 7,20’ye kadar geriledi.
NEDEN GİTTİ?
Cumhurbaşkanı Kararı’nda, Ağbal’ın neden vazifeden alındığına ait bir tabir yer almadı lakin evvelki günkü faiz artışı kararının akabinde Ağbal, hükümet yanlısı medya tarafından sert biçimde eleştirilmişti.
Ağbal’ın misyonda kaldığı 132 günde, Cumhurbaşkanı Erdoğan çok sık olarak faiz siyasetlerine değinmese de 22 Ocak 2021’de yaptığı açıklamada Merkez Bankası’nı eleştirmiş ve “Şimdi bizim arkadaşlar da bana kızıyor biliyorum fakat kusura bakmasınlar. Şayet ben bu ülkenin lideriysem, cumhurbaşkanıysam ben bunu anlatmaya devam edeceğim. Zira ben yüksek faizle ülkemin kalkınacağına inanmıyorum” demişti.
Ağbal devrinde faiz artışlarıyla dolar/TL kuru 8,57’den şubatta 6,89’a kadar çekilse de, sonrasındaki periyotta üç nedenle kurlar tekrar yükselişe geçti.
ABD’de tahvil faizlerindeki yükseliş, Türkiye’nin bağımlı olduğu güç başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki sert yükseliş ve rezerv tartışmalarıyla birlikte Berat Albayrak’ın geri dönebileceği tezleri, döviz kurlarını da üst itti.
Ekim sonunda yüzde 11,89 olan enflasyon, şubatta yüzde 15,61’e yükseldi.
Enflasyon artışı, büyük oranda geçmiş periyottaki kredi ve kur artışlarının birikimli tesiri, beklentilerdeki bozulma ve ithal emtia fiyatlarındaki artışla gelmişti ancak erken seçim ihtimalinin de arttığı bir konjonktürde yüksek faize daha fazla tahammül edilmedi.
Artık, Ağbal periyodunda yüksek faiz ve sıkı para siyaseti vaatleriyle gelen yaklaşık 18 milyar dolarlık sıcak paranın tarafının ne olacağı ve 7,20’ye gerileyen kurun nereye gideceği merak ediliyor.
Sözcü
