Sarsıntı sonrası yıkılan binalardan ortaya çıkan milyonlarca tonluk molozlar insan ve tabiat için büyük tehdit!
Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6’lık yıkıcı iki büyük zelzelenin akabinde 10 kentte yaralar sarılmaya çalışılırken, yıkılan meskenlerden çıkan milyonlarca tonluk moloz atıklarının insan ve etraf sıhhatini olumsuz etkileyebileceği belirtiliyor.
Gaziemir Belediyesi İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Müdürü, Etraf Mühendisi Derya Dizman Kayar, denetimsizce dökülen inşaat atıklarının telafi edilemez tesirlere ve ziyanlara yol açabileceğini söyledi. Sarsıntı sonrası ortaya çıkan molozların döküleceği alanın dikkatle seçilmesi gerektiğini, inşaat atıklarının toz toprak değil tehlikeli atık olduğunun altını çizen Kayar, “Molozlardan genel olarak beton, tahta, alçı, briket, metal ve cam üzere materyaller anlaşılsa da bu atıkların içerisinde plastikler, yalıtım gereçleri, boyalar, elektronik atıklar ve yapılarda birikmiş kimyasallar da bulunur. Yapı materyallerinde kullanımı giderek artan kimyasal katkılar ve organik polimerler de hesaba katıldığında molozu yalnızca manzara kirliliği yaratan ve ortadan kaldırıldığında çözülen bir sorun olarak görmek mümkün değildir” dedi.
Molozlarda kanserojen asbest uyarısı
Molozlardaki tehlikenin yalnızca atıklardan değil molozların içerisinde bulunabilecek asbest tozlarından da kaynaklanabileceğinden bahseden Derya Dizman Kayar, “Özellikle eski binaların inşasında, çimentosu başta olmak üzere, ısı yalıtımı, döşemelerde ve birçok gereçte asbest kullanıldığı üzere sarsıntıdan ötürü oluşan molozlarda asbest tozları ve lifleri bulunabilir. Molozların kaldırılması ve hasar görmüş binaların yıkılması sonucunda havaya yayılan tozların içerisinde asbest tozları bulunacaktır. Dünya Sıhhat Örgütü “Kanserojen Maddeler” listesinde asbesti Küme 1 kanserojen olarak tanımlanmıştır. Bu tozlara maruz kalan bireylerde vakitle kalp ve damar hastalıkları, astım, alerji üzere teneffüsle ilgili rahatsızlıkların olabileceği bilinmekle birlikte zelzele sonrasında molozların kaldırılması sırasında molozları kaldıran yetkililerin kesinlikle iş sıhhati ve güvenliği önlemlerini alması gerekmektedir” diye konuştu.
Molozların atık depolama saha planlaması yapılırken ilgili yönetmelikte de belirtilen ‘Depolama tesislerinin, toprak işlenmesine elverişli ve üretim potansiyeli yüksek olan yerlerle, sulu tarım ve bağ-bahçe olarak kullanılan toprakların yahut sınıfı ne olursa olsun iklim özelliklerinden yararlanılarak zeytinlik, fındıklık, fıstıklık, çay ve muz bahçeleri üzere plantasyona ayrılan topraklarda kurulması yasaktır. Ayrıyeten bu tesislerin, içme, sulama ve kullanma suları rezervuarlarının mutlak ve kısa aralıklı müdafaa alanlarında kurulmasına katiyetle müsaade edilmez’ unsuru dikkate alınarak depolanacak yer seçimi yapılması gerektiğini, sarsıntı sonrası molozların bertaraf sisteminin de çok değerli olduğunu vurgulayan Kayar, “Molozların bertarafı çok dikkat edilmesi gereken bir husustur. Molozların içerisindeki tehlikeli atıklar ve asbest üzere ziyanlı unsurların yağmur ve kar sularıyla toprağa ve topraktan da yer altı sularına ulaşmasını engellemek için geçirimsiz yer tercih edilmelidir” dedi.
Molozlar etraf için felaket olabilir
Moloz atıklarının öteki tehlikeli atıklardan ayrıştırılmaması ve mevzuat gereği denetimli depolanmaması durumunda bulundukları etrafa; metan, hidrojen sülfür ve civa buharı üzere zehirli gazlar, polisiklik aromatik hidrokarbonlar, poliklorlu bifeniller, bromürlü alev geciktiriciler üzere tehlikeli organik kimyasallar ve ağır metaller (arsenik, kadmiyum, kurşun, krom gibi) bulaştırdığının da altını çizen Derya Dizman Kayar, “Bir çok kalıcı kirletici rüzgar ve su ile uzak uzaklıklara çarçabuk taşınarak etrafta ve organizmalarda birikir. Bozunmaya dirençli bu kirleticiler düşük konsantrasyonlarda bile bulundukları etraf için bir felaket olabilir. İnşaat atıklarından yalnızca alçı bile, bakteriyel parçalanma sonucunda bulunduğu ortamın kimyasını değiştirerek ağır metallerin ve başka kirleticilerin salınımını hızlandırır. Döküm alanlarındaki rahatsız edici kokunun kaynağı bu parçalanma sürecinde açığa çıkan hidrojen sülfür gazıdır. İçeriği çok farklı kirleticilerden oluşabilen bu atıkların neden olacağı sıhhat riskleri denetim edilemez ve öngörülemez seviyelere ulaşır” dedi.
“Kirleticiler çocuklarda pek çok hastalığın sorumlusu”
Molozlarda bulunan kirleticilerin çocuklardaki pek çok hastalığın sorumlusu olduğunu da lisana getiren Kayar, şunları söyledi:
“Molozların içerdiği kirleticiler yer altı ve yer üstü su kaynakları ile yüzey toprağını kontamine eder; kimileri rüzgar ve su ile uzak aralara taşınarak besin zincirinde, insan ve hayvan yağ dokularında birikir. Bu atıklara maruziyet; kanserler, karaciğer ve böbrek hasarı, kümülatif hasar, nörolojik hastalıklar ve doğum kusurları ile ilişkilendirilmektedir. Hormon bozucu tesirleri de olan bu kimyasalların çocuklarda kurşun zehirlenmesi, astım, nörodavranışsal bozukluklarla direkt bağı gösterilmiştir. Yaygın ve kalıcı çevresel toksinlerin çocuklarda bağışıklık sistemi ile kalp ve damar hastalıklarına sebep olduğu; doğum öncesi maruziyetlerin ise bebeklerde düşük doğum yükleri, erken doğum riski, nöral tüp defektleri (omurilik ve beyin gelişiminde ortaya çıkan anormallikler), kanda yüksek kurşun düzeyleri, yeni doğanlarda dudak-damak yarıkları ile irtibatı tespit edilmiştir. Her ne kadar yapı gereçlerinin içeriğinde bulunan birtakım kimyasalların insan ve etraf sıhhatine olan olumsuz tesirleri araştırılmış olsa da moloz atıklarının küçük partiküllerinden kaynaklanan sinerjistik (birbirinin tesirini arttıran) kirliliğin şimdi gereğince bilinmeyen tesirleri daha telaş verici bulunmaktadır.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
