Pırlanta bazılarına nazaran yıllardır evliliğin ve aşkın sembolleri ortasında yer alıyor. Günümüzde doğal pırlantaya alternatif olan sentetik pırlanta hayli tanınan.

Laboratuvar ortamında üretilen sentetik pırlanta üretiminde geri dönüştürülmüş elmasların yanı sıra farklı metaller de kullanılıyor. Doğal pırlantanın bilakis laboratuvarda üretilen ve üretiminde geri dönüştürülmüş elmasların yanı sıra geri dönüştürülmüş metaller kullanılan bu mücevher tipi, Amerika ve Avrupa’da bilhassa 1981 ve 1996 yılları ortasında doğan Y jenerasyonuna daha çok hitap ediyor. Türkiye’de “sahte” olarak da algılanan sentetik pırlanta, yeni bir tartışmanın habercisi: Sentetik pırlanta doğal pırlantanın yerini alabilir mi?

‘DAHA UYGUN VE ÇEVRECİ’

The Wall Street Journal’da yayınlanan bir makale bu bahse dikkat çekiyor. Mimar, dekan yardımcısı ve profesör olan 45 yaşındaki Thomsen Martin, nişanlısı Camille için pırlanta yüzük almak istediğinde doğal pırlanta ile sentetik pırlanta ortasında kalmış. Martin, hem Amerika’daki hem de Danimarka’daki mücevher konutlarına bakıyor. Bu sürecin sonunda tercihini sentetik pırlantadan yana kullanıyor. İnsanların elmas satın alma süreçlerinin kendisini hayal kırıklığına uğrattığını belirten Martin, ekonomik olarak imkânı olduğu hâlde “güzel bir yüzüğe sahip olmak için başka insanlara ve dünyaya ziyan vereceğimi bilerek yaşayamazdım” diyor.

HER ŞEY BİR REKLAM İLE BAŞLADI…

Y neslini temsil eden ve yeni evli ya da evlenmek üzere olan insanlara sorduğumuzda, birçoklarının sentetik pırlanta hakkında net bir bilgisi olmadığını görüyoruz. Bilgi sahibi olanların neredeyse tamamı, fiyatı ve tenkit konusu olan tarihi nedeniyle doğal pırlantayı tercih etmeyeceğini söylüyor. Doğal pırlantayı tercih edenler de gelenekler yüzünden buna mecbur kaldığını tabir ediyor. Lakin bu “gelenekler” yalnızca 70 yıl evvel başlayan bir reklam kampanyasının sonucu. Tarihe baktığımızda yüzük geleneğinin Roma medeniyetine kadar uzandığını görüyoruz. Antropologların tezi bu tarafta. Pekala nasıl oldu da Roma’daki bu gelenek dünyaya böylesine yayıldı? Birçok farklı tarihi ayrıntı olsa da yakın tarihe dair en net imzanın gerisinde Londra merkezli bir şirketin ismi var. Global bir elmas monopolü olan bu şirketin ismi De Beers Company.

Pırlantanın evlilik teklifinde yaygınlaşmasını sağlayan ‘Pırlanta sonsuza kadar’ isimli reklam.

1929 yılında başlayan ve 1930’lu yıllar boyunca devam eden “Büyük Buhran” nedeniyle ABD’de elmas yüzüklere yönelik talep önemli manada azalmıştı. İkinci Dünya Savaşı’ndan iki yıl sonra, 1947 yılında bir kampanya başlatıldı. De Beers Company ismindeki elmas madenciliği ve sürece şirketi “A Diamond is Forever” kampanyasını başlattı. Artık elmas sonsuzluk demekti! Elmasın dayanıklılığı, Amerikan ruhunda evliliğin sonsuza kadar süreceği manasına geliyordu. Reklam kampanyası üç yıl içinde elmas satışlarını yüzde 50 oranında artırdı. Bir elmasın saflığı ve ışıltısı, bir erkeğin sevdiği bayana bağlılığının derinliğini tabir etmeye başlıyordu. Üstelik bu anlayış neredeyse tüm dünyaya yayılacaktı. Elmasın işlenmesi sonucu meydana gelen pırlanta, evlenme teklifinin vazgeçilmez bir ögesi olacaktı.

İKİSİ DE BİR YATIRIM ÖGESİ DEĞİL

Laboratuvarda üretilen insan imali elmasların kimyasal olarak topraktan çıkarılanlarla çıkarılanlarla birebir olduğu öğrenildi. Her ikisi de tıpkı karbon kimyasına ve kristal yapısına sahip. Laboratuvarda yapılan elmaslar doğal elmaslara nazaran daha ucuz. Fiyat almak için görüşüne başvurduğumuz bir kuyumcu, 10 bin lira pahasındaki bir doğal pırlantanın sentetik pırlanta olması durumunda 2 bin liraya satıldığını söylüyor.

Doğal elmas üreticilerinin görüşüne başvurduğumuzda ise “sentetik pırlantanın, doğal pırlantanın yerini alamayacağı” karşılığını alıyoruz. Doğal pırlanta üreticileri, milyonlarca yıldır yer altında bulunan bir kıymetli taşın, laboratuvarda yapılan öteki bir taşla tıpkı olamayacağını söylüyor. Doğal pırlanta üreticilerinin dikkat çektiği bir öbür bahis da “sentetik pırlanta” ismi. Bu çeşide sentetik sıfatı eklense de pırlanta denilemeyeceğini belirtiyorlar. Bunun insanları aldatmak olduğunu söylüyorlar.

KAMAR: SENTETİK PIRLANTA DENMEMELİ

Y NESLİ NE DÜŞÜNÜYOR?

Türkiye’de yaşı Y nesline (1981-1996 doğumlular) denk gelen ve şu anda evlenme çağında olduğu kabul edilen insanlara sentetik pırlantaya ait görüşlerini sorduk.

Nişanlısına evlenme teklifi etme hazırlığında olan özel bir şirkette satış danışmanlığı yapan Eyüp A (29) sentetik pırlantanın hem ekonomik hem de tabiat açısından daha cazip geldiğini söylese de gelenekler yüzünden doğal pırlantayı tercih ettiğini söylüyor.

Nedenini ise şöyle anlatıyor: “Nişanlımın da benim üzere düşüneceğini biliyorum. Lakin insan tekrar de “doğal pırlanta olsun” diyor. Sonuçta bir sefer alınan bir şey. Açıkçası nişanlımın yahut ailesinin az da olsa beni yanlış manaya ihtimalinden çekindim. O yüzden doğal pırlanta aldım. Bu yüzük sonradan satılacak bir şey değil. Hatıra olarak kalacak. Lakin satılacak olsa bile yarı yarıya ziyan ediyorsunuz. Bu yüzden 8-10 bin lira doğal pırlantaya vermektense emsal bir yüzüğü 2-3 bin lira verip almayı tercih ederdim lakin sanırım Türkiye şimdi buna hazır değil.” diyor.

Görüşünü aldığımız başka şahıssa bir dokuma şirketinde dizayncı olarak çalışan Tuğçe K. (28) Kendisi yaklaşık bir yıl evvel evlenmiş. Eşi Özgüç de ona evlenme teklifi esnasında doğal pırlanta armağan etmiş. Tuğçe pırlanta sentetik olsa da bunu önemsemeyeceğini söylüyor. “Türkiye’de çok yaygın değil, o yüzden beşerler önyargıyla bakıyor” diyen Tuğçe, şu sözleri kullanıyor: “Aslında düşününce sentetik pırlanta beşere daha mantıklı geliyor. Biz fırsat buldukça tabiata kampa giden bir çiftiz. Hâliyle doğayı ziyadesiyle önemsiyoruz. Bu yüzden tabiata ziyan veren bir şeyi almayı tercih etmem. Bu bahiste eşim de benim üzere düşünür. Lakin pırlanta bir gelenek hâline gelmiş durumda. Beşerler kendilerini ister istemez zarurî hissediyor. Şayet gelecekte sentetik pırlanta doğal pırlantanın yerini alırsa bunun birçok açıdan daha iyi olacağını düşünüyorum. Bir de biliyorsunuz, pırlantanın tarihine ve çıkarıldığı ülkelere baktığımızda pek de güzel şeylerle karşılaşmıyoruz.”

Başrollerde Leonardo DiCaprio, Jennifer Connelly ve Djimon Hounsou’nun yer aldığı 2006 imali Blood Diamond (Kanlı Elmas) sineması, Afrika’daki savaş bölgelerinde çıkarılan ve savaş tertibini finanse etmekte kullanılan elmaslara dikkat çekiyordu. Öyküsü Sierra Leone’de başlayan sinema, elmas sanayisine eleştirel bir yaklaşım getiriyor.

%99 ORANINDA DOĞALA BENZİYOR ARGÜMANI

Tekrarlanabilir birinci sentetik pırlanta sentezinin 1953 yılında üretildiği belirtiliyor. 1990’lı yıllarda piyasaya sürülen sentetik pırlantaların görünüş olarak doğal pırlantalara yakın bir çizgi yakalaması pek mümkün değildi. The Wall Street Journal makalesine dönecek olursak; günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte yüzde 99 oranında doğal pırlantaya benzeyen pırlantalar üretmek mümkün. Bu sentetik pırlantalar, bir sertifikalandırma kuruluşunun onayı olmaksızın doğal pırlantadan ayırt edilemiyor.

Pırlanta yüzüğün bir gelenek hâline gelmesine sebep olan De Beers Company şirketinden bahsetmiştik. Bu şirketin de laboratuvarda yapılan elmas teknolojisine yatırım yaptığını söylemekte yarar var. Şirket, yatırım olarak düşünülmeyen günlük modüller üretip bu alanda da kıymetli bir aktör hâline gelmeyi amaçlamış. Belçika’daki Anvers kentinin elmas sanayisi ailelerinde büyüyen Jessica Warch (27) ve Sidney Neuhaus (27) ise sentetik pırlanta kesiminin Y jenerasyonundan temsilcileri. Kimaï isimli şirketin kurucuları olan ikili, 2018 yılında kurdukları şirket için şöyle diyor: “Bizim kuşağımız, satın aldığımız şeylerin nereden geldiğiyle gitgide daha fazla ilgileniyor. İzlenebilirlik istiyorlar, sürdürülebilir ambalaj istiyorlar ve mücevherlerinin imaline dahil olan insanlara ödeme yapıldığını ve adil bir formda çalıştığını bilmek istiyorlar.”

Sözcü