TBMM’ye iktidar partisi milletvekilleri tarafından 5 Ekim tarihinde sunulan “Elektrik Piyasası Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, ilgili kurullardan süratle geçirilerek TBMM Genel Heyeti’nde Salı akşam Azerbaycan tezkeresinden sonra görüşülmeye başlandı.
Dün akşama kadar 44 unsurluk düzenlemenin 24 unsuru Genel Kurul’da kabul edildi. Teklif üzerindeki görüşmelere orta verildi. Kalan hususlar 24 Kasım’da gündeme gelecek.
Teklif toplumun geniş kısımlarının sıhhatini ve tabiatın tahrip edilmesine neden olacak düzenlemeler getirdiği için büyük reaksiyon görüyor.
İktidara yakın medyaya çok yansımasa da, Ekim ayından bu yana Kaz Dağları’ndan, Karadeniz yaylalarına, Muğla’dan Tunceli’ye kadar Anadolu’nun dört bir yanındaki vatandaşlar, etraf örgütleri, sendikalar ve odalar düzenlemeye karşı gayret ediyor.
Teklifin, bütünüyle güç ve maden şirketlerini koruyan, hatta onlarla birlikte hazırlanan, bunun yanında 43 milyon elektrik ve milyonlarca doğalgaz abonesi için hiçbir kolaylık getirmeyen, etrafa kalıcı olumsuz tesirleri olacak bir düzenleme olduğu kaydediliyor.
Başta yöre halkları olmak üzere, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, Maden Mühendisleri Odası, Makina Mühendisleri Odası üzere birçok sivil toplum örgütü haftalardır mevzuyu gündemde tutmaya çalışıyor.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası ismine komite toplantılarına katılan İdare Şurası Üyesi Mehmet Özdağ işte bu kadar geniş reaksiyona neden olan düzenlemenin ana başlıklarını ve tespitlerini SÖZCÜ’ye anlattı:
“BU TORBA YASA DEĞİL, TÜMÜ GÜÇ ŞİRKETLERİ LEHİNE BİR TOPARLAMA YASA”
Öncelikle şunu netleştirmek lazım. Bu torba yasa değil. Kamuoyu tıpkı teklif içinde farklı kanunları görünce çabucak torba demeye alıştı. O denli değil. Düzgün bakıldığında bu teklifin içindeki tüm düzenlemelerin hepsi güç piyasasıyla ilgilidir.
“43 MİLYON ELEKTRİK ABONESİYLE İLGİLİ TEK BİR SÖZ YOK”
Teklifin tek bir amacı var: Şirketleri korumak, daha kârlı hale getirmek. İçinde 43 milyon elektrik abonesi, milyonlarca doğalgaz abonesi için tek bir söz yok. Teklifin münasebetinde düzenlemenin “özel kesim yatırımcılarının faaliyetlerini daha sağlıklı ve süratli bir halde gerçekleştirmesini temin etmek” emeli ile yapıldığı açıkça belirtiliyor.
“DENETİMİ ORTADAN KALDIRIYOR”
Çünkü çabuklaştırma, kolaylaştırma münasebeti ile kontrol düzeneklerini ortadan kaldıran, sermayeyi önceleyen kamulaştırma süreçlerinin süratli ve kontrolden uzak gerçekleştirilmesini sağlamak üzere düzenlemeler yapılmak isteniyor.
Bu düzenleme hazırlığı yapılırken şirketlerle toplantılar yapıldı lakin bu düzenlemeden mağdur olacak, vatandaşlarla, mahallî halkla, ilgili etraf örgütleriyle, odalarla, görüşülmedi. Kurula etraf örgütleri ve halk davet edilmedi.
“VATANDAŞ PANDEMİDEN SOKAĞA ÇIKAMAZKEN BÂTIN GİZLİ HAZIRLANDI”
Bırakın vatandaşı, ilgili odaların dahi Ekim ayında haberi oldu. AKP milletvekili Nevzat Şatırlıoğlu’nun komitede sarf ettiği, “Nisan’dan itibaren üzerinde titizlikle çalıştığımız, Meclis’in tatilde olduğu yaz aylarında bile orta vermeden çalışmasına devam ettiğimiz teklifimiz…” kelamları kapalı gizli hazırlık yapıldığını doğruluyor. Pandeminin tepe yaptığı günlerde oturmuş buna hazırlık yapmışlar.
“ŞİRKET ZAMANLARINDA DEVLETİN KDV ALACAĞINDAN VAZGEÇİLDİ”
KDV Kanunu’na ek bir husus eklenerek, doğalgaz firmaları ortasındaki şirket periyotlarının KDV’den muaf tutulması sağlandı. Kamunun vergi kaybı olacak, halka hiçbir katkısı yok, devlet neden KDV gelirinden vazgeçtiği tarafındaki tenkitler hiç duyulmadı. Bu husus maddeleşti.
“ŞİRKETLER DEVLETE BORCUNU ÖDEMESE DE, DEVLET ŞİRKETE ÖDEME YAPACAK”
Maden şirketlerinin ruhsat bedelini yatırmadığı takdirde iki katı ceza ödeyeceğini öngören unsur, “iki katı” tabiri kaldırılarak “yasal faizi” ile öder sözü getirildi. Devletin şirketlere yapacağı ödemelerde ise evvelden aranan, “borcu yoktur” evrakı artık aranmayacak. Yani devlet alacağını görmezden gelecek, ancak şirketlere ödemeleri aksatmayacak. Bu unsur de maddeleşti.
“MADENLERE RUHSATSIZ 12 AY İZİN”
Şirketlerin, ruhsat mühletleri dolsa bile 12 ay daha çalışabilmelerini öngören teklif ağır reaksiyon gördü. Kazdağları’ndaki Alamos firmasının durumu motamot böyleydi. Kıyamet koptu. Bu unsur reaksiyonlar üzerine geri çekildi. Sivil toplum ismine değerli bir zafer oldu.
“TÜRK CEZA KANUNU DEVREDEN ÇIKARILDI”
Maden işletmelerinde ruhsat hududunun dışında mücavir alana taşıdığı takdirde TCK’ya nazaran süreç yapılırdı. Yeni değişiklikle TCK devreden çıkarıldı. “Mücavirdeki sahalara” ibaresi “işletme müsaadesi alanı dışındaki mücavir alanlara 20 metreye kadar” biçiminde değiştirildi. Bu 20 metre çok hassastır. Bu sonlar önemli hesaplamalarla, hassasiyetlerle hesaplanır.
“MADENLERE RUHSAT ALANI DIŞINDA, KÖYLÜNÜN YERİNE TESİS KURMA İZNİ”
Maden işletmelerinin ruhsat alanı dışında kırsal alanda, süreksiz tesis kurma müsaadesi verilmesi öngörüldü. ÇED almadan, kimseye hesap vermeden, köylünün toprağına girilebilecekti. Yeniden yöre halklarının, sivil toplum örgütlerinin, büyük baskılar altındaki gayretiyle bu husus geri çekildi. maden ve güç şirketlerine sınırsız imtiyaz ve denetimsizlik yolunu açacak altıcı unsur geri çekildi.
Bu ortada biokütle olarak kabul edilen besin ve yem kıymeti olan ziraî eserler ile sanayi bedeli olan odun eserleri yenilenebilir güç kapsamına çıkarılıyor. Bu da teklif içindeki az olumlu unsurlardan biri olarak değerlendirildi.
“LASTİĞİ SOKAKTA YAKARSAM CEZA, SANTRALDE YAKARSAM 13.3 DOLAR PARA”
“DEVLETİN YURT DIŞINDAKİ ŞİRKETLERİ KONTROLDEN KAÇIRILDI”
Doğalgaz Piyasası Kanununa ek unsur eklenerek Güç Bakanlığı’nın yurtdışında şurası şirketlerin, Kamu İhale Kanunu, Türk Ticaret Kanunu kuruluş, tescil, nakdi sermaye ve yasal yedek akçeye ait tüm kararlarından, işçi alımına ait mevzuat düzenlemelerinden muaf tutulması öngörülüyor. Böylelikle petrol, doğalgaz, madencilik alanında şurası yurtdışı şirketlerin her türlü kontrol düzeneğinden ve yükümlülüklerden uzak biçimde Türkiye’de faaliyette bulunmaları sağlanmış oluyor.
“KÖYLÜNÜN TOPRAKLARINA EL KONULABİLECEK”
En hassas düzenlemelerden biri de köylünün, çiftçinin topraklarıyla ilgili… Taşınmaz temini süreçleri başlığı altındaki hususta yapılan düzenlemeyle şirketlerin taşınmaz temini talepleri yalnızca EPDK ve TEDAŞ’ın değerlendirmesiyle sonuçlandırılabilecek. Yani köylünün çiftçinin özel mülkü olan topraklara el konulması daha da kolaylaştırılmış olacak. Çabuklaştırma, kolaylaştırma münasebeti ile kamu faydasının tespitine dair kontrol sistemi ortadan kaldırılmış olacak. Kamu faydasına hizmet etmeyen, sermayeyi önceleyen kamulaştırma süreçlerinin süratli ve kontrolden uzak gerçekleştirilmesi amaçlanan bu husus şimdi görüşülmedi.
“KAYIP KAÇAKTAN DOĞAN FARK VATANDAŞA YÜKLENİYOR”
Güç kurumları özelleştirilirken münasebet olarak kayıp kaçağın önlenmesiyle faal çaba gösterilmişti. Ancak artık getirilecek düzenlemeyle şirketlerin bu hususta yıllardır önlem almadıkları için doğan fark vatandaşın sırtına yüklenmeye çalışılıyor. Burada yapılması gereken bir an evvel üst yargının verdiği 10 yıl boyunca vatandaştan tahsil edilen kayıp kaçak bedellerinin iadesine ait kararların dikkate alınarak, kayıp kaçak oranlarının makul düzeylere indirilmesi için gerekli önlemlerin alınmasıdır.
“TORBA YASA” DEĞİL “TOPARLAMA” TEKLİFTE DEĞİŞTİRİLEN 7 KANUN
Toplam 44 unsurluk torba değil toparlama teklifte yer alan tümü güçle ilgili düzenlemeler içeren kanunlar:
1. KDV Kanunu
2. Kamu İhale Kanunu
3. Maden Kanunu – 5 farklı hususunda
4. Doğal Gaz Piyasası Kanunu – 4 başka unsurunda
5. Jeotermal Kay.ve D. Mineralli Sular Kanunu – 5 farklı unsurunda
6. YEK Kanunu – 12 farklı unsurunda
7. Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu – 15 başka unsurunda
Sözcü
