Baharın gelişinin habercisi ‘cemre’nin birinci havaya düşmesi bekleniyor. Halk kültüründe ‘cemre’nin ne manaya geldiğini anlatan Türk Lisanı ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. İsmet Çetin, her takvimin bütün toplumlarda mevsim değişimine nazaran ya da o yerin pozisyonuna nazaran isim aldığını belirtti.
Bunun kışın bitmesi, baharın başlangıcı yahut yazın bitip güzün başlangıcı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Bütün bunların her bir kültür alanında, her medeniyet dairesinde farklı farklı isimlendirmeleri var.
Cemre, ateş manasında, sıcak manasında kullanılıyor, kor manasına geliyor. Yalnızca kor manasına mı, sıcaklık manasına mı, hayır. Eski Yunan felsefecilerinden, İslam felsefecilerinden klasik ideolojiye kadar olan her şeyde, bütün felsefi düşünürlerde 4 temel öge var. Biz buna ‘Anasır-ı Erbaa’ diyoruz. Bizim burada mevzumuz olan ‘cemre’ sıcaklık, ateş manasına gelen ‘cemre’, başka o üç ögesi yani havayı, toprağı ve suyu tabiri caizse döllemesi onlarla birlikte olması tabiatın tekrar canlanmasının habercisinden diğer bir şey değil” dedi.
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TOPLUMUNDA DA VAR
Cemre ile ilgili bilgilerin Arap kaynaklarından geldiği görünse de İslamiyet öncesindeki Türk toplumu içerisinde de olduğu bilgisini veren Prof. Dr. Çetin, “Zaman dönümü, mevsim değişimi, mevsimler ortasındaki kutlamalar, birtakım özel günler kendine nazaran manalar tabir ediyor. Cemre de bunlardan bir tanesi. Çeşitli kaynaklar bunun Moğollar’ın ortasında da bulunduğunu söylüyor. Moğollar’da da ‘cemre’nin ‘cemre’ olarak geçtiğini, bunun Arapça’dan geldiğini vesair tabir ediyorlar” tabirlerini kullandı.
MEVSİM DEĞİŞİYOR
Şubatın 2’nci haftasından itibaren yavaş yavaş mevsim değişiminin başladığını lisana getiren Prof. Dr. Çetin, kışın kararının bittiğini, kışın sonlanmasının habercisi olarak yavaş yavaş havaların ısınmaya başladığını bildirdi.
Prof. Dr. Çetin, cemrenin kimi görüşe nazaran topraktan çıktığını, kimi görüşe nazaran ise toprağa yanlışsız indiğini söyleyerek, “Bizim görüşümüz ‘cemre’nin havaya düşmesi yani havanın ısınması. Daha sonra o toprağa düşecektir, toprağı ısıtacaktır. Daha sonra suya düşecektir, suyu ısıtacaktır. Bu, yavaş yavaş havanın ısınması, gerisinden toprağın ısınması, toprağın ısınmasıyla bir arada tekrar toprağın canlanması, ağaçların canlanması demektir.
“ANADOLU’DA BİRÇOK İNANIŞ VAR”
‘Cemre’ insan hayatında çeşitli toplumlarda farklı isimlerle de olsa kutlamalara, çeşitli pratiklere sebep olur. Anadolu alanında ‘cemre’yle ilgili inanışlar çok ağır. Mesela Sivas civarında daha evvel rüzgarın karşıt poyrazın esmesiyle birlikte uğur getirsin diye bu mevsimde yel hediği ya da yel ekmeği pişirilir.
Yüksek yerlerde, dam üstlerinde yel ekmeği pişirilir ve dağıtılır. ‘Cemre’nin suya düşmesi Uşak’ta, Kayseri’de, Denizli’de merhum Erman Artun’un tespitleri, Gürbüz Erginler’in tespitleri bu civarlarda kurbağa yumurtası ‘cemre’ olarak isimlendirilir. Bu artık kurbağa yumurtası yani suyun ısınmasıyla bir arada suda da canlanma başlıyor.
Hal bu türlü olunca da mutlaka kış bitmiştir, soğuklar bitmiştir ve hava ısınmış, artık mahsul topraktan çıkmaya başlamıştır. Hayvanlar yine üremeye başlamıştır. Daha da değerlisi tekrar Anadolu alanında koyun yüzü denilen bir kavram var. Kuzunun ana rahmine düşmesinin 100’üncü günü olan şubat ayının 2’nci yahut 3’üncü haftası Anadolu’nun türlü yerlerinde bununla ilgili kutlamalar yapıldığını da hatırlatmakta yarar var” açıklamasında bulundu. (İHA)
Sözcü
