Türkiye, haftalar evvel Çin’de faaliyet gösteren özel şirket Sinovac’in ürettiği CoronaVac’i yaygın aşılama için tercih ettiğini açıkladı. Bu bağlamda CoronaVac’in Faz-3 çalışmaları aşıyı kullanacağını açıklayan Türkiye, Brezilya ve Endonezya üzere ülkelerde gerçekleştiriliyor. Lakin kelam konusu aşının klinik deneylerinin devam etmesi, birçok ülkenin ise kullanım onayı alan Pfizer-BionTech, Moderna ile aşılamaya başlaması, ‘Biz geç mi kaldık? Ya da aşı seçerken yanlış bir tercihte mi bulunduk?’ sorularını akla getiriyor.
Bahisle ilgili alanının en önde gelen isimlerinden Prof. Dr. Esin Şenol, Prof. Dr. Mehmet Ceyhan ve Prof. Dr. Mustafa Cankurtaran’ın görüşlerine başvurduk.
Lakin karşılıklara geçmeden evvel CoronaVac’in son durumu ile ilgili tabloyu özetleyelim.
23 Aralık’ta Sıhhat Bakanlığı ve Bilim Heyeti Faz-3 çalışmasının ön raporunu sundu. Buna nazaran;
- Türkiye’de Faz-3 çalışmaları 14 Eylül’de başlatıldı. 7371 İstekli çalışmalara katıldı. (4 bin 759 CoronaVac, 2 bin 612 plasebo)
- Şu ana kadar bin 322 olay üzerinden bir ön sonuç açıklandı.
- Bu olaylardan 29’u (3’ü aşılı, 26’sı plasebo) Covid’e yakalandı.
- Aşılanıp Covid olanlar, hastalığı hafif atlattı; plasebo olan 26 olayın 6’sı ise hastanede tedavi gördü.
- Kelam konusu ön sonuçlara nazaran %91,25 bir aşı aktifliği ortaya çıktı. Bilim Konseyi üyesi Prof. Dr. Serhat Ünal inanç aralığı hesaplarına nazaran çalışma ne kadar tekrar edilirse edilsin sonucun %71-%97 ortasında olacağını söyledi.
- Çalışmanın sonuçlanabilmesi için ise olumlu çıkan denek sayısının 40’a ulaşması gerekiyor.
Öte yandan klinik deneylerin sürdüğü başka ülkelerde de süreç devam ediyor. Reuters’ın haberine nazaran Sinovac son raporlamasını yapmak için global testlerin sonuçlarını bekliyor. Aktiflik verisini açıklamayı erteleyen Brezilya ise yüzde 50 ila 90 üzere geniş bir aralık verdi. Brezilya’daki aşı çalışmalarına 13.000 istekli katılmıştı. Türkiye’de 7371, Endonezya’da ise 1.600 iştirakçi vardı. Sinovac’in son sunumunu Ocak ayında yapması öngörülüyor. Bu aşı bekleyen vatandaşlarımız için daha çok beklemek manasına geliyor.
- Pekala Türkiye’de yapılan Faz-3 çalışmaları bize ne anlatıyor?
- Aşı konusunda Türkiye yanlış seçimler mi yaptı?
- Bundan sonrası için bizi neler bekliyor?
‘AŞILAMADA GEÇ KALDIK’
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Esin Şenol’a nazaran aşılamaya başlanması konusunda Türkiye geç kaldı.
“Dünyada şu an yaklaşık 5 milyon kişi aşılandı. Tesirli aşılamaya başlaması gereken, salgının hızlandığı bir ülkeyiz” diye konuşan Şenol, “Aşılamanın başladığı ülkelerde aşılamanın başladığı tarihten itibaren ölümlerin azalacağını öngörmek mümkün. Halbuki bizde aşılanma başlayana kadar kaydedilen bu müddette hala vefat ve ağır olaylar olacak. Bu oranlara bakarak neden ‘geç kaldık’ dediğimiz anlaşılabilir” sözlerini kullandı.
CoronaVac aşısının FAZ-3 süreçleri hakkında da görüşlerini aktaran Şenol, “Aşıların Faz-3 çalışması, memleketler arası sonuçlarla ortaya çıkabilecek bir tesirlilik sonucu verir. Faz-3 çalışma sonucunun kıymetlendirilebilir ve manalı olması için Faz-3 çalışmasına katılan tüm ülke dataları bir ortada verilmeli. Brezilya’nın kendi ülkesinin tamamlanmamış Faz-3 sonuçlarını bekletme münasebeti bu” diye konuştu.
TÜRKİYE’DEKİ FAZ-3 ÇALIŞMASI KÂFİ Mİ?
Şu an Türkiye’deki sonuçların değerlendirilebilecek bir durumda olmadığını savunan Şenol kelamlarına şöyle devam etti: “Aslında çalışmada kâfi kişi yok diyemeyiz. Yalnızca ‘sonlanım noktası’ bitmediği için bu türlü oldu diyebiliriz. Bu durumda orta tahlil sonuçları az olgu ile yapıldığı için aldatıcı olduğu düşünülür ve bu evrede aşının aktifliği ile ilgili bir bilgi sunulması istek edilmez. Bir bilim insanı olarak, yöntemsel olarak uygun olmayan bu tahlille ilgili yorum yapılmaması gerektiğini düşünüyorum.”
‘SATIN ALDIĞIMIZ AŞININ ELİMİZDE TAM SONUCU YOK’
Bahis hakkında bedelli görüşlerine başvurduğumuz bir öbür uzman, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, Çin menşeli CoronoVac aşısı ile ilgili ülkemizde yapılan çalışmayı kıymetlendirdi.
“Daha bu aşının aktifliğini gösteren rastgele bir data yok. Sıhhat Bakanlığı’nın açıkladığı oranlar Faz-3 çalışmasının değil, Faz-2 çalışmasının sonuçları. Zira bin 322 denek üzerinde verilen bir sonuç” diye konuşan Ceyhan, “Aşı çalışmalarında şuna bakarız; bu türlü bir çalışmanın sonuçlarının sağlam olması için asgarî kaç denek kullanmamız lazım ki açıklayacağımız sayının bir bilimsel manası olsun. Benim hesabıma nazaran asgarî 7 bin 100 denek olması lazım. Lakin Türkiye’de yalnızca bin 322 tane denek var. Bu fakat Faz-3 değil Faz-2 çalışmasında kullanılabilecek denek sayısı. Bu yüzden şu anda bir gecikmeyi bırakın şimdi daha bizim satın aldığımız aşının tam bir sonucu yok elimizde” dedi.
‘GÜVENLİK ZAHMETİ OLACAĞINI SANMIYORUM’
“Çin aşısının güvenilirliği ile ilgili bir düşüncenin olacağını sanmıyorum” kelamlarının altını çizen Ceyhan aşının etkililiği ismine bir şey söylemek için ise daha yüksek sayıda denek gerektiğini belirtti.
Aşı çalışmalarında şeffaflığın ehemmiyetini vurgulayan Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, “Çin’de Faz-3 çalışmasını açıklamıyorlar, daima ertelediler. Bu manalı bir şey değil, neden açıklanmıyor? Bunun bilimsel sebebi yok. Aşı konusunda Türkiye’de Sıhhat Bakanlığı’nın da şeffaf ve açık olması da lazım olağan. Şu an aşıdan diğer bir yol yok ve biz bu aşı ile ilgili şeffaf olamıyoruz” dedi ve ekledi: “Bakanlığın birçok tabiri aşı kararsızlığını artırıyor.”
‘DEMEK Kİ BİZDEKİ HADİSELER ABD’NİN 13-14 KATI’
Ceyhan, Türkiye’de ortaya çıkan datayla ilgili ise şu çarpıcı tespitte bulundu:
“Bu ortada şunu kimse fark etmedi, tuhaf bir sonuç var aslında. Türkiye bin 322 denekte 29 hadise buldu. Lakin Biontech’in aşısında Faz-3 çalışmasında 43 bin denekte 95 olay buldular. Demek ki Türkiye 1322 hadisede Amerikalıların bulduğu sayının 3’te birini buldu. Ancak denekleri karşılaştırınca 40 katı. Yani 40 katı kadar denek kullanmalarına karşın onlar bizim lakin 3’te biri kadar hadise buldular. Demek ki Türkiye’deki olay sayısı Amerika’daki olayların 13-14 katı daha fazla. Yani biz demek ki 49 bin denek ile yapsaydık bu hesaba nazaran 3 bin 500 civarı olay bulmuş olacaktık.”
’29 OLAY İLE YÜZDE 91 ÇOK GÜZEL SONUÇ’
CoronoVac aşı deneyine istekli olarak katılan Hacettepe Üniversitesi Geriatri Kısmından Prof. Dr. Mustafa Cankurtaran da Türkiye’deki çalışmada 40 Covid hadisesinin bulunması gerektiğini vurguladı.
“1-4 hafta içerisinde Brezilya’daki sonuçların açıklanacağını düşünüyorum” diye kelamlarına başlayan Cankurtaran, “Aslında tam bir tarih vermek sıkıntı. Aşı çalışmalarına katılanlar olarak biz ya aşı ya da boş aşı olduk. Bu iki koldaki beşerler Ağustos ayından beri izleniyorlar. İki kolda da toplamda 40 kişinin corona olması lazım ki bir istatistik yapılabilsin. Şu an 29 kişi covid oldu, onu bekliyoruz şu an. Yüzde 91 çok iyi skor aslında 29 hasta ile. İnşallah 40 şahsa ulaşıldığında da bu türlü kalır” sözlerini kullandı.
NEDEN GECİKME YAŞANDI?
1322 kişinin yalnızca sonuç verenleri tabir ettiğini bildiren Cankurtaran, “Bu nedenle az değil. Siz bugün aşı çalışmasına katılsanız ve aşı olsanız, 2.sini de 15 gün sonra olacaksınız. Sonra sizi 2-3 aylık bir süreçte takip edecekler. O nedenle bin 322, 2-3 aydır izlenen denek sayısı. Münasebetiyle sayılar artacak aslında gün gün. Biz şu an yalnızca orta sonuçları açıkladık” dedi ve yaşanan gecikmenin neden yaşandığını aşağıdaki cümlelerle aktardı:
“Aynı mantıkla Pfizer ve Moderna da çalıştı. Lakin onların çalışması bitti. Burada da Çin’in farklı bir sistemi oldu. Başkaları çalışmalarına katılan şahısların yüzde 50’sine aşı öbür yüzde 50’sine boş aşı yaptılar. Lakin Çin’de o denli değil. Çin’de çalışmaya katılanların yüzde 66’sına aşı yapılıyor, 33’üne boş aşı yapılıyor. Az bireye boş aşı yapıldığı için ve boş aşı yapılan kolda daha çok Covid beklediğimiz için çalışma gecikti. Yüzde 50-50 olsaydı şimdiye çalışma biterdi. Gecikme varsa bu dizayn nedeniyle var.”
‘EN GEÇ 1 AYA BAŞLAR’
Şu an Çin aşısı ile ilgili makus giden bir şey olmadığını söyleyen Cankurtaran kelamlarını şöyle noktaladı: “Sadece öbür ülkelerde aşılanmalar başladığı için bir sabırsızlık var. Biz de sonucu görelim o denli başlayalım diyoruz. Bu da benim tahminimce en geç 1 ayda olacaktır. Ne kadar erken olursa o kadar iyi. Fakat Faz-3’ü bitmiş aşılardan Türkiye’ye gelmedi ki aslında. (Gülerek) Geldi de biz mi olmadık O nedenle aşılamaya geç ya da erken diyemeyiz. Keşke öteki aşılardan almış olsaydık başlardık şu an. Mesela biz Avrupa ülkesi olsaydık bugün başlayacaktık ya da Suudi Arabistan üzere daha erken temas kursaydık başlardık aşılamaya.”
Sözcü
