Türkiye her yıl akciğerlerinin bir kısmını daha kaybediyor. Orman Genel Müdürlüğü’nün sayılarına nazaran son 5 yılda yanan orman alanın büyüklüğü 55 bin futbol alanına eşit. Meydana gelen bu yangınların yüzde 87’si kasıt, ihmal ve faili meçhulden oluşuyor. Orman yangınlarının çıkış sebepleri, alınması gereken tedbirler, taammüden orman yakanlara verilen cezalar ve yangınla çabada ön cephede olan itfaiyecilerin yaşadıkları problemleri araştırdık.
ORMAN YANGINLARININ YÜZDE 98’İ İNSAN KAYNAKLI
Türkiye Erozyonla Uğraş, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Müdafaa Vakfı (TEMA) İdare Konseyi Lideri Deniz Ataç, mevzuyla ilgili Sözcü’ye yaptığı açıklamada Türkiye’deki orman yangınlarının yüzde 98’inin insan kaynaklı olduğunu söyledi. Ataç, “Orman Genel Müdürlüğü’nün Ormancılık İstatistikleri 2015-2019 yıllarını içeren bilgilerine nazaran son 5 yılda 12 bin 604 yangın çıktı ve bu yangınlarda toplam 41 bin 344 hektar (yaklaşık 55 bin futbol sahası) orman alanı yandı. Meydana gelen bu yangınların yüzde 13’ü (bin 598’i) doğal sebeplerden, yüzde 87’si (11 bin 6’sı) ise kasıt, ihmal ve faili meçhul diye nitelendirdiğimiz insan kaynaklı çıktı” diye konuştu.
TEMA, İdare Şurası Lideri Deniz Ataç/Fotoğraf: Sözcü
TÜRKİYE’DE ORMAN ALANLARI MADEN TEHDİDİ İLE KARŞI KARŞIYA
Ataç’a, “Muğla’da ya da Türkiye’nin diğer bir bölgesinde madene açılan orman yahut tarım alanları olduğu söylentileri var. Sizin tespit ettiğiniz noktalar var mı?” diye sorduk. Ataç Muğla’da ormanlık alanların yüzde 65’inin, tarım alanlarının ise yüzde 66’sının maden tehdidi altında olduğunu söz ediyor.
Ataç, “Örneğin; Türkiye’nin en yaşlı karaçam ormanı (250-700 yaş) ve eşsiz yaban hayatı ile mutlak muhafaza statüsüne sahip Muğla Kartal Gölü Tabiatı Müdafaa Alanının tamamı madenlere ruhsatlı. Muğla’da karşı karşıya olduğumuz bu durumun Türkiye’nin öbür alanlarında da farklı olmadığını, bu alanlardaki madencilik çalışmalarını yakından takip ederek ve bilimsel bilgiler üreterek tespit ediyoruz. Yetkilileri bu mevzuda harekete geçmeye davet ediyoruz.” diyor.
BİR YANDA İŞÇİ EKSİKLİĞİ BİR YANDA ATAMA BEKLEYEN ON BİNLERCE GENÇ İTFAİYECİ
Türkiye’de son periyotta yaşanan orman yangınları afet idaresiyle ilgili soru işaretlerini de beraberinde getiriyor. Ormancılar Derneği 2. Lideri, Orman Mühendisi Ahmet Hüsrev Özkara, Çanakkale’den Kahramanmaraş’a uzanan orman alanlarının yangına karşı riskli bir yapıda olduğunu anlatıyor. Hatay, Belen’deki yangında yerleşim yerleri ile orman toprağı ortasındaki alakaya dikkat çeken Özkara, “Belen’de çıkan yangın, bize sitelerin ormanla iç içe inşa edildiğini, ağaç kısımlarının meskenlerin içine kadar uzandığını gösterdi. Meskenlerin cam, çatı, plastik borulara kadar yanma riski düşük materyallerden seçilmesi gerekiyor, yeni bir nizama muhtaçlık var, hudut bağlantıları gözden geçirilmeli.” değerlendirmesinde bulunuyor.
Belen’de ağaç kısımlarının konutların içine kadar giriyor olması yangının tehlikesini artırdı. Fotoğraf: DHA
YANAN ARAZİ ÖLÇÜSÜ GERÇEK MU?
Yanan ormanlık alanların büyüklüğünün gizlendiği üzere güçlü bir argümanda bulunan Özkara, “Geçen yıl ki İzmir yangınından başlarsak orada resmi olarak 550 hektarlık bir alan yandı lakin bizim tespitimiz 6 bin 600. Bu seneye bakacak olursak, 30 Ağustos’ta Ankara Nallıhan 1100 hektara yakın, Kastamonu 1000 hektarın üzerinde, Antakya’da 3000 hektarlık alan yandı. Yanan alanlar son 1 kaç ayda 6 bin hektara yakın lakin bunlar resmiyet kazanmayan bizim tespit ettiğimiz rakamlar” değerlendirmesinde bulundu.
YANAN ALANLAR İMARA AÇILABİLİR Mİ?
Son yıllarda yanan ormanlık alanlar ortasında imara açıldığını tespit edip etmediklerini sorduğumuz Özkara, yangın sonrası alanların imara açıldığı görüşünü paylaşmıyor. Özkara, “Bu mevzuda vatandaşın inancı kalmadı, yangınların akabinde konut mi yapılacak maden ocağı mı kurulacak diye sorguluyor. İmar barışında da yapı kayıt evrakı alsak konut sahibi olur muyuz kanaati ne yazık ki hâlâ hâkim. Bir de şöyle bir durum var ki devlet aslında her sene yanan ormanlık alanlardan çok daha geniş bir alanı kendi eli ile imara açıyor.”
Adana, Kozan yangını sonrası… Fotoğraf: İHA
“YANAN ORMANLIK ALANLAR 20-25 SENE İÇİNDE KENDİNE GELİYOR”
Pekala yanan bir ormanlık alan ne kadar bir müddet sonra eksi görünümüne kavuşur? İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Kolu’nda misyonlu Prof. Dr. Doğanay Tolunay, yanan ormanlık alanların eski haline gelmesi için 20-25 sene geçmesi gerektiğini kaydetti.
Tolunay Türkiye’de 60 civarında ağaç çeşidi olduğunu belirtirken yanan alanın yapısına nazaran yenilenme mühletinin değişeceğini tabir ediyor. Tolunay’a nazaran Ege-Akdeniz bölgesinde kızılçam ormanları olduğu için bu ormanlar 20-25 yıl içinde kendisini yenileyebiliyor. Profesör Tolunay, “Kızılçam, yangına ahenk sağlamış bir tıp, yangın sonrasında alanı müdafaa altına alırsak, 1 sene içinde tekrar çıkmaya başlıyor. Kızılçam’ın gövdesi yansa da tohumları yanmıyor. Makilerin de gövdeleri yanmadığı için yeşillenebiliyor. Orman ekosistemi haline gelmesi için de 20-25 sene gerekli” diye konuştu.
Prof. Dr. Doğanay Tolunay/Fotoğraf: Sözcü
KIZILÇAM 1 SENEDE KENDİNİ YENİLER
Yanan alanı ağaçlandırmanın çeşitli usulleri olduğunu söyleyen Tolunay, “Birncisi fidan dikimi, ikincisi ise kızılçamların olduğu bir ormanlık alan yandıysa burada dikim yapmanıza gerek yok. Yalnızca dikenli tellerle koruyarak insan ve hayvan girişini engelleyebilirseniz alan kendi kendini yenileyecektir” dedi.
İKLİM KRİZİ ORMAN YANGINLARINI TETİKLİYOR
Global ısınmadan ötürü yaz aylarında 30 dereceyi aşkın sıcaklık yaşanan günlerin fazlalaştığına dikkat çeken Tolunay, iklim krizinin de orman yangınlarını tetikleyen bir faktör olduğunun altını çiziyor: “Yere düşen ağaç yaprakları çıtır çıtır hale geliyor ve ufacık bir kıvılcımda alev alabiliyor. Gelecekte, orman yangınlarının artacağı tespitini de üzülerek yapmak istiyorum.” Tolunay, ormanların giderek parçalanması ve içlerinden elektrik nakil sınırlarının geçmesinin yangın esnasında hayvanların kaçmasını güçleştirdiğini de kelamlarına ekledi.
ORMANLIK ALANDA İMARIN TÜREL BOYUTU
Bahis ile ilgili Sözcü’ye konuşan Avukat Cenk Söbe de, ormanların Anayasanın 169. hususu kapsamında müdafaa altına alındığını belirterek, “Danıştay kararlarına nazaran, ormanlık alanlarla ilgili olarak belediyelerin İmar Kanunu uyarınca parselasyon süreci yapılması da mümkün değildir. Ayrıyeten imar kanunlarımıza nazaran orman alanlarında DOP (Düzenleme İştirak Payı) alanı ayrılması da mümkün değildir” diye konuştu.
Yangınları söndürmekte kuşkusuz en büyük yük itfaiye gruplarının sorumluluğunda. Türkiye’de 50 itfaiyecilik okulu bulunuyor ve takım açıklarına karşın yeni atamalar gerektiği kadar yapılamıyor.
İtfaiye Kısmı Mezunları ve Öğrenciler Derneği Lideri Eray Altınbaş itfaiyeciliğin meslek statüsüne bile konulmadığını belirterek, “Halkın canını ve malını korumak için kendi canlarını hiçe sayarak vazife yapan itfaiye erlerinin iş yükü işçi yetersizliği nedeniyle artıyor. Üstelik on binlerce itfaiye eri dışarıda atama bekliyor. Biz misyona hazırız. Devletimiz bize misyon verirse, halkımızın can ve mal güvenliğini sağlamak için canımız kıymetine bize verilen misyonu en iyi formda yaparız. ” diyor.
DENEYİMLİ İSİMLER ÖTEKİ YERLERE GÖNDERİLDİ
Yangında en tesirli söndürme usulün arazözler (ormanlar için tasarlanmış yangın söndürme araçları) olduğunu belirten Özkara, “Bu metot yangın öncesi çalışmalardır ve daha düşük maliyetlidir. Yer takımları bu noktada çok değerli, arazözlerdeki deneyimli isimlerin rotasyon ismi altında son yıllarda diğer yerlere gönderildiğini görüyoruz, deneyimsiz beşerler yangını nerede keseceğini bilmiyor. Arazözlerde 5-6 kişi çalışması gerekirken 3 kişi gönderiyorlar, kâfi sayıda yangın çalışanımız yok” dedi.
Ormancılar Derneği 2. Lideri, Orman Mühendisi Ahmet Hüsrev Özkara/Fotoğraf: Sözcü
“KİMSE İSİMSİZ KAHRAMANLAR NEDEN YERLERDE DİYE SORMUYOR”
Özkara alınması gereken tedbirleri ise şöyle sıraladı: “Yangın yollarının bakımlı olması lazım, yangına hassas siperlerin bakımı yapılmıyor. Yangın da çalışan işçinin de hali içler acısı. Televizyonlar da isimsiz kahramanlar diye haberler çıkıyor, yerde uzanan itfaiyeci imgeleri, perişan haldeler lakin kimse sormuyor bu insanların kâfi dinlenme alanları neden yok? Süreksiz yerler oluşturulmalı, yıkanacağı dinleneceği… Yangınlar artık 5-6 gün sürüyor. Yangına girip yetersiz gereç nedeniyle kaybettiğimiz çok arkadaşımız var. Bu iş artık profesyonelce yapılmalı.”
Sözcü
