Yine gündeme gelen ‘devr-i sabık yaratmamak’ DP iktidarına yolu açan bir Adnan Menderes formülü. Türk siyasetindeki bu berbat alışkanlıktan vazgeçme vakti.
■ Alişer Delek
“İstifa edemem. Zira ben bu memleketi süratli kalkındırmak için yüreğimdeki bu ateşle her işe birden saldırdım. Her işi de 2490 sayılı kanuna (eski Devlet İhale Kanunu) uygun yapmadım. Makus niyetliler, kötü düşünenler beni birçok işlerden sorumlu tutabilirler. Bugün istifa etsem o sağır, o İsmet Paşa yok mu, beni kulağımdan tuttuğu üzere Divan-ı Âli (Yüce Divan) karşısına çıkarır.” 1
MENDERES’TEN CHP’YE İLETİ
Kelamların sahibi, 1950-60 ortası Demokrat Parti periyodunda Başbakanlık yapan Adnan Menderes. Artık iktidarının sonuna geldiğinin anlaşıldığı devirde ‘kendi hayatını yaşaması ve çekilmesi’ teklifine bu sözlerle yanıt veriyor. ‘İktidarı bırakırsam beni yaptıklarımdan ötürü yargılarlar’ diyor. Ne dokunaklıdır ki birebir Menderes 1950 seçimlerine giden yolda Demokrat Parti’yi iktidara taşımak için Türk siyaset tarihine ‘devr-i sabık yaratmamak’ argümanını sokmuştu. Yani CHP ve İnönü’ye ‘iktidarı bize verin, biz de geçmiş periyodun defterlerini açmayacağız’ sözünü…
★★★
Devr-i sabık yaratmamak, tek partili periyottan çok partili periyoda geçişin önünü açan, bir manada parti devlet periyodunun üstünü kapatıp yeni periyoda pak sayfayla geçişin ilanı aslında. 2
Meğer Demokrat Parti’yi ve Adnan Menderes’i iktidara taşıyan ve hatta bugün Türk siyasetinde klasikleşen bu formül Demokrat Parti içerisinde bile kolay kolay kabul görmedi. Celal Bayar buna karşı çıktı. Derin tartışmalar sonucunda bir oy fark ile kabul edildi ve DP Genel Yönetim Heyeti ‘Devr-i sabık yaratmamak taahhüdü’ yayınladı. Böylelikle bürokrasi evvel tarafsızlaştırıldı ve sonra da kazanıldı.
★★★
DP KELAMINI TUTMADI
Devr-i sabık yaratmayacağız taahhüdü yayınlayan DP, pek çok bahiste olduğu üzere bu mevzuda da kelamını tutmadı. Birinci resmi adım CHP mallarına el konulması teşebbüsüyle başladı. Adnan Menderes kendisine yöneltilen zamanı sabık yaratmayacaktınız hatırlatmasına şu cevabı veriyordu: “Devletin malını geri alıyoruz, yoksa devletin malını kendi çıkarlarına kullanan şahısları cezalandırmıyoruz.”
Bu yalnızca bir başlangıçtı, 10 yıllık iktidarı boyunca meclis ve sokak DP’nin CHP’ye yönelik ‘intikam’ aksiyonlarına sahne oldu.
★★★
SIRA KILIÇDAROĞLU’NDA
Türkiye’de bugün devr-i sabık problemi tekrar gündemde. Anketler AK Parti iktidarının sonuna gelindiğini gösteriyor. Muhalefet partileri her fırsatta birinci seçimde iktidara geleceklerini hatırlatarak yapacaklarını açıklıyor. Hal bu türlü olunca da 19 yıllık iktidarın yanlışlarından hesap sorulup sorulmayacağı da merak konusu.
Kemal Kılıçdaroğlu iktidara geldiklerinde devr-i sabık yaratmayacaklarını açıkça söyledi. Hatta evresi sabık sıkıntısını bir intikam aracı olarak gördüğünü de gizlemedi:
“Bir dikta idaresini tahminen de dünya siyaset tarihinde birinci defa sandığa giderek yeneceğiz, devr-i sabık da yaratmayacağız. Zira demokrasiyi savunanlar ya da demokrasiyi getirme savında olanlar kinle, öfkeyle hareket etmezler.” 3
ERDOĞAN VE SERMAYEYE
Bahisle ilgili iki farklı tahlil yapılabilir. Birincisi iktidarı kolay kolay bırakmayacak Erdoğan’a bir formül sunmak: Zati sandıkta kaybedeceksin, kenara çekilirsen sorun çıkartmayacağız… Birebir halde sermayeye de bir bildiri var: AK Parti periyodunda “kazandıklarınıza” dokunulmayacak…
DÖNEMİ MASUMLAŞTIRMAK
Madalyonun öbür yüzü ise zoru başarmak emelinde: Pisliğe bulaşmış bir defterde beyaz sayfa açmak yerine defteri paka çekmek. Yani hukukun gücüyle hesap sormak… Bölümü sabık yaratmamak, dönemi masumlaştırmak demek oluyor.
★★★
Bir tartışmalarda şunu da unutmamak lazım; toplumların da hafızaları vardır. Ve bizim üzere demokratik kurumlaşmanın sağlanamadığı toplumlarda bu hafıza devletle paralel çalışıyor. Yani, siyasetin hesap sormadığı bir periyot toplum için de hesapsız kapatılıyor. Bu da toplumsal çürümenin ana kaynağı oluyor. 20 yıllık AK parti iktidarın sonunda hayatın, kültür-sanatın, medyanın, toplum psikolojisinin de olağanlaşması için her alanda devr-i sabık yapılması gerekliliği kendini gösteriyor.
1 Siyaset Galerisi, Cihad Baban
2 Çağdaş Türkiye’nin Oluşumu, Feroz Ahmad
3 Kemal Kılıçdaroğlu, İkinci Yüzyıl Mecmuası
Sözcü
