Pandeminin ikinci dalgası Türkiye’yi çok sert vurdu. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın dün gece açıkladığı datalara nazaran
Türkiye’de 30 Kasım’da 176 bin 656 Kovid-19 testi yapıldı, 31 bin 219 kişinin testi olumlu çıktı, 188 kişi hayatını kaybetti.
Corona testi olumlu çıkanlara her gün 30 binden fazla kişinin eklendiği ülkemizde hastalığı kaptıktan sonra yapılması gerekenlerle ilgili baş karışıklıkları da mevcut.
Bu nedenle Covid-19 olumlu olan ve bilhassa de tedavisi meskende devam edecek hastaların merak ettiği soruları Göğüs hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu’na sorduk. Çuhadaroğlu, rehber niteliğinde cevaplar verdi.
1) Covid-19 testim müspet çıkarsa ne yapmam gerekir?
Covid-19 testiniz olumlu çıkarsa, çabucak bir sıhhat kuruluşuna başvurmalısınız. Test sonuçları resmi bir yerde yapıldıysa, sonuçlar direkt hasta kayıt sistemine girmekte ve bağlı bulunduğunuz ilçedeki İlçe Sıhhat Müdürlüğü size ulaşmaktadır. Yoğunluk nedeniyle bir gecikme olursa, siz vakit kaybetmeden bir sıhhat kuruluşuna ulaşmalısınız.
2) Kaç gün konut karantinasında kalmalıyım?
“Covid-19 testi müspet çıkan bir kişi teşhis aldıktan sonra 10 gün karantinada kalmalıdır” kuralı vardır. Lakin bu hastanın durumuna nazaran değişebilir, yani tedaviye karşın şikayetleri süren, ateşi düşmeyen olgularda, doktor bu süreyi uzatabilir. Hasta değilseniz, fakat covid-19 olumlu olan bir bireyle maskesiz temas ettiyseniz ya da örneğin birebir meskende yaşıyorsanız, işyerinde tıpkı odayı paylaşıyorsanız, sizin de covid-19 olma riskiniz vardır. Tezat üzere gelse de; semptomlar çıkana kadar bulaşıcı olacağınız için sizin 2 hafta karantinada kalmanız gerekir.
3) Müspet olan bir kişi 10 gün karantinada kalması gerekirken; yalnızca müspet olan biriyle temas eden için müddet neden 14 gün?
Bunun nedeni, bir bireyde olumluluk saptanıyor, hasta tedavi altına alınıyor ve burada 10 gün sonra virüsün bertaraf olduğu düşünülüyor. Lakin virüsü alan şahısta, yani temas eden bireyde semptomlar bilindiği üzere en çok 14 gün içerisinde çıkıyor. Bu yüzden 14 günlük bir müddet var, covid-19’lu olmayıp, Covid-19 müspet olan biriyle temas eden şahısta.
4) Karantina tam olarak ne demek? Mesela maskeyle markete gidebilir miyim?
Karantina; bir insanın bir öteki beşerle, yani covid-19 olmayan beşerle temas etmemesi demektir. Bu maskeli ya da maskesiz, fark etmez. Covid-19 testiniz olumlu ise semptom gösterin ya da göstermeyin; farklı bir konutta ya da meskende farklı bir odada olmalısınız ve yemekleri farklı yemelisiniz, hatta imkan varsa tuvalet ve banyonun bu mühlet içerisinde farklı olmasında yarar vardır. Lakin meskendeki 2 kişi, 2’si de Covid-19’lu ise karantinayı birlikte geçirebilirler lakin dışarı çıkmak, markete gitmek üzere durumlar kelam konusu değildir. Acil sıhhat durumları olursa, hastaneye ulaşmak için 112 çağrılıyor. Lakin bu ne yazık ki birtakım gecikmelere yol açtığı için acil durumlarda her 2 taraf da korunarak sıhhat kuruluşuna gidilebilir.
5) Covid testim müspet çıktı ancak hiç semptom göstermiyorum. Karantinam ne kadar sürecek?
Covid testiniz olumlu çıktıysa hiçbir semptomunuz olmasa bile 10 gün müddetle karantinada kalmalısınız.
6) Şayet tıpkı meskende diğerleriyle yaşıyorsam nasıl davranmalıyım?
Birebir konutta diğerleriyle yaşanıyorsa, her şeyden evvel konut içerisinde maske kullanımı olmadığı için bu bireylerin de Covid-19 açısından değerlendirilmeleri gerekir. Onların birinci örnek alımında, aile fertlerinde, negatif çıksa bile hasta 10 gün, onlar da temaslı olarak 14 gün karantinada kalmalılar. Onların müspet çıkmamaları nedeniyle, müspet çıkan hasta konutta bir odada karantinada olmalı, öbürleri ise öbür odaları kullanmalıdır.
7) Yakın temasta bulunduklarımı hangi kıstaslara nazaran belirleyeceğim? Kaç gün evvel, ne kadar uzakta, ne kadar müddet ile temas gibi…
Yüksek riskli temas çok değerli, siz toplumsal aralık ve maske kuralına uymadan, birisiyle olağan ses tonuyla 15 dakikadan fazla karşılıklı konuştuysanız, çarçabuk hastalığı alabilirsiniz. Karşınızdaki maskesiz, siz maskesiz iseniz, virüs kaynağı size gerçek yüksek sesle konuşuyorsa, öksürüyorsa, müzik söylüyorsa, bağırıyorsa, hapşırıyorsa, bu durumda siz yüksek riskli durumundasınız, neredeyse yüzde 100’e yakın bu virüsü almışsınızdır. Fakat hasta olan kişi maske taktıysa, siz de maske taktıysanız, bu oran çok fazla düşecektir. Örneğin bir yerde çalışıyorsunuz, bir müşteri geldi, her ikiniz de maskeliniz. Müşteriyle maskeli olarak irtibat kurdunuz, akabinde da ellerinizi yıkadınız ya da dezenfekte ettiniz, bu durumda bulaş riski çok düşük. Lakin siz maskesizsiniz, karşı taraf da maskesiz, tokalaştınız ya da tıpkı bardaktan su içtiniz. Bu halde direkt temaslarda yüksek risklisiniz. Yüksek riskli durumdaki herkes, bu mantıkla karantina altında olmalı. Müspet olunmadan 1,2, hatta 3 gün öncesinde virüsün bulaşıcı olmaya başladığı düşünülmektedir. O yüzden olumlu çıktığınızda son 72 saat içerisinde maskesiz ya da birebir direkt temas ettiğiniz insanların yüksek riskte olduğunu unutmamalısınız.
8) Hastalığı konutta geçirirken hangi semptomları görmem olağan, tedavim nasıl olacak?
Hastalığı meskende geçirirken halsizlik, ateş, kimi hastalarda ağızda, boğazda kuruma, birtakım hastalarda ise hafif öksürük olması olağandır. Bu durumlar için ateş düşürücüleri kullanabilirsiniz, fakat öksürük boğucu haldeyse, göğsünüzün üstünde bir baskı hissediyorsanız ya da nefes darlığı hissediyorsanız, bu durum sürecin meskende geçirilmeyeceğini gösteren durumlardır. O yüzden ateş düşürücü ile düşen ateş, ağrı, halsizlik, bunlar konutta sizi bilhassa birinci 5 günde bekleyen, hatta birinci haftaya kadar uzayan durumlardır. Bu durumda telaşlanmamak gerekir, lakin tekrarlıyorum; göğüste baskı hissi, nefes darlığı, boğucu öksürük, bir sıhhat kuruluşuna gitmenizi gerektirir.
9) Hangi durumlarda doktoru/hastaneyi aramalıyım?
Tedavide; Covid-19 testi olumlu çıkan hastalarda antiviral ilaçlar kullanılmaktadır. Ateş varsa, ağrı varsa, ateş kesiciler kullanılıyor ki birçok birebir vakitte ağrı kesmeye de faydalı oluyorlar. Öksürük için de öksürüğü denetim altına alacak ilaçlar kullanılabilir. Lakin birtakım durumlarda hastaların hastaneye başvurması gerekir, bunu da tekrarlayayım; göğüste baskı hissi, nefes darlığı, boğucu öksürük, bunlar değerli bulgulardır.
10) Hastalık mühletince nasıl beslenmeliyim?
Hastalık mühletince ağızda tat, burunda koku kaybolduğu için iştahta kesilme olabilir. Bu müddet içerisinde iştahın kesilmesi ve yitirdiğiniz kilo 5-7 gün sürer, o nedenle çok paniğe kapılmamak gerekir. Fakat olabildiğince sıvı tüketmenizin faydası olacaktır, zira ateş ve ağrı nedeniyle artan soluk alışverişinde ne yazık ki sıvı kaybı olur. Bu nedenle sıvıyı fazla tüketmekte fayda vardır. Tekrar ağızdaki tat kaybı olduğunda biraz keskin aromalı baharatlarla yemekler tatlandırılabilir. Lakin ‘özellikle şu besin yenilmeli, bu besin yenilmemelidir’ diye bir teklifte birinci günler içerisinde bulunmuyoruz. Kullandığımız ilaçlar karaciğeri yorduğu için bu devirde alkol ve sigara kullanımı gerçek değildir. Beslenmede en sağlıklısı, Akdeniz diyetidir. Zira birçok vitamin-mineral ile tuz muhtaçlığımız ve karbonhidrat ile protein, Akdeniz diyeti içerisinde vardır.
11) Hastalığı geçirince bağışıklık kazanacak mıyım?
Hastalık geçirildikten sonra, bedendeki antikorların hangi seviyede ve ne kadar mühlet koruduğu şimdi netlik kazanmamıştır, zira hastalık önümüzdeki günlerde daha bir yaşını lakin dolduracaktır. Bu nedenle tıbbi tecrübemiz bu noktada kısıtlı. Lakin bugüne kadar yapılan araştırmalarda; evvelce 3 ay daha sonra son haftalarda çıkan bilgilerle de hastalık geçirenlerin 6 aya kadar tekrar hastalık geçirmeyeceği düşünülmektedir. Şu sıralarda 2. sefer Covid-19 olan olaylar, yani birinci dalga periyodunda olup Mart’ta Nisan’da daha sonra Ağustos’ta, Eylül’de olan hadiseler bildirilmektedir. Tekrar söylüyorum dünyada 50 milyona yakın insan bu hastalığı geçirmiştir. Bugüne kadar bildirilen hastaların sayısı 100 binde 1’lerde bile değildir şimdi.
12) Covid-19 tedavisi gören, hafif atlatanlarda, ağrı kesici ve ilaç düşürücü üzere ek ilaçlar kullanmak sakıncalı mı?
Korona hastalarına verilen antiviral ilaçlar dışında, ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak ilaçlar kullanılmasında yarar var, zira ağrısı ve ateşi olan hastalar hayli ıstırap çekiyorlar. Burada alerjisinin olmadığını bildiği ateş düşürücüleri kullanabilir. Parasetamol ve ibufrofen İçeren ateş düşürücüler sıklıkla tercih edilmektedir. Değerli bir başka bahis da, bu hastalıkta damarda pıhtılaşma ve damar bozuklukları, kan bozuklukları çok olabilmektedir. O nedenle halkımızın kan sulandırıcı ya da pıhtılaşmayı önleyici dediği kimi ilaçları bu hastalıkta kullanmakta fayda vardır, tabibe danışarak kullanmak, en doğrusudur.
Sözcü
