Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan yazılı açıklamada ceza ve infaz kurumlarında yönetmelikte yer alan kararlar doğrultusunda arama yapıldığı belirtilerek “Ceza infaz kurumlarında aramalar, 5275 sayılı Kanunun 36’ncı hususu ve Ceza İnfaz Kurumlarının İdaresi ile Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik’in 34’üncü hususu, yeniden birebir kanunun 83 ve 116’ncı hususlarına dayanılarak hazırlanan ‘Hükümlü ve tutukluların ziyaret edilmeleri’ hakkında yönetmelikte yer alan kararlara nazaran ve Genel Müdürlüğümüz’ün 12/06/2017 tarihli genel yazısı doğrultusunda yerine getirilmektedir” denildi.

Yapılan açıklamada hükümlünün üzerinde kuruma sokulması yahut bulundurulması yasak unsur yahut eşya bulunduğuna dair makul ve önemli emarelerin varlığı ve kurumun en üst amirinin gerekli görmesi hâlinde, sıfat ve misyonu ne olursa olsun herkesin kuruma girişte hassas kapıdan geçmek zorunda olduğu aktarıldı. Hassas kapı ve dedektörlerin ikaz vermesi ya da kuşku halinde kuruma girmekte ısrarcı olan bireylere, elle fiziki arama yapılabileceği belirtildi.

Açıklamanın devamında şu sözler kullanıldı:

* Kuruma kabul edilen hükümlü ve tutuklular, öncelikle genel kurallar çerçevesinde hassas kapı ve dedektör aramasından geçirilmektedir. Buna müteakip ilgililerin üstü ve elbisesi fiziki aramaya tabi tutulmaktadır.

* Genel olarak bu halde yapılan aramalar hükümlü ve tutuklunun kuruma kabul edilmesi için kafidir. Genel arama süreçlerine karşın ilgilinin kuruma yasak husus yahut eşya sokacağına dair makul ve ağır kuşku varsa ayrıntılı arama uygulaması yapılır.

* Ayrıntılı arama, tutuklu ve mahkumun utanma hissini ihlâl etmeyecek ve dışarıdan içerinin görünmeyeceği halde, yalnızca aramalar için tahsis edilmiş bir odada hükümlü ve tutukluyla birebir cinsiyetten iki işçi tarafından gerçekleştirilir.

* Arama sırasında evvel vücudun üst kısmındaki giysiler çıkarılır, vücudun alt kısmındaki giysiler üst kısmındaki giysiler giyildikten sonra çıkarılır. Bu süreçler sırasında ilgiliye tek kullanımlık önlük verilir.

“DETAYLI ARAMA SIRASINDA VÜCUDA DOKUNULMAMASI İÇİN GEREKLİ İHTİMAM GÖSTERİLİR”

Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada gerekli görülen hallerde ayrıntılı aramanın doktor tarafından yapılabileceği belirtilerek şöyle denildi:

* Ayrıntılı arama sırasında vücuda dokunulmaması için gerekli ihtimam gösterilir. Öncelikle, tutuklu ve mahkumdan yasak husus yahut eşyanın kendisi tarafından çıkartılıp teslim edilmesi istenir. Aksi takdirde, vücut çukurları aranması gereken hallerde ayrıntılı arama doktor tarafından yerine getirilir.

* Ayrıntılı arama, mümkün olan en kısa mühlet içinde bitirilir. Detaylı aramada temel hedef; gerek ilgilinin gerekse başka tutuklu ve mahkumların can, emniyet ve sıhhatlerinin korunmasıdır. Böylelikle tutuklu ve mahkumların korunması yanında kuruma kesici, delici alet, uyuşturucu üzere yasak unsur girişlerinin de önüne geçilmesi sağlanmaktadır.

* Ayrıntılı arama, istisnai bir uygulamadır. Bu tıp durumlarda gereklilik, ölçülülük ve orantılılık prensipleri temel alınmaktadır. Mevzuatta ‘çıplak arama’ olarak belirtilen uygulama, ayrıntılı olarak yapılan bir arama tipi olup, hükümlü yahut tutuklunun büsbütün çıplak kalacak halde bir arama yapılması kelam konusu değildir.

Yapılan açıklamanın devamında şu tabirlere yer verildi:

* Gerçekten Anayasa Mahkemesi 2013/5545 sayılı ferdi müracaata istinaden verilen 15/12/2015 tarihli kararı ile ayrıntılı arama nedeniyle Anayasa’nın 17’nci unsurunun üçüncü fıkrasının (insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele) ihlal edildiğine ait savların ‘açıkça destekten mahrum olması nedeniyle kabul edilemez olduğu’ sonucuna varmıştır.

* Kelam konusu kararda önlemin müracaatçıya uygulanış biçiminin, ‘çıplak arama kurumunun kaçınılmaz ögelerin ötesine geçmediği ve müracaatçının aşağılanması ya da küçük düşmesine sebebiyet vermediği’ belirtilmiştir.

* Yeniden Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘cezaevi güvenliğini sağlamak, cürüm işlenmesini ya da sistemin bozulmasını engellemek maksadıyla çıplak arama yapılmasının uygun ve gerekli olabileceğini’ kabul etmiş, bu sürecin ‘ölçülü ve düzgün bir halde yürütülmesi gerektiğini ifade etmiştir.

* Tıpkı formda, 1957 yılında BM tarafından ‘Mahkûmlara Yönelik Muamelede Gözden Geçirilmiş Minimum Standart Kurallar’ olarak isimlendirilen kurallar, 2015 yılı aralık ayı içerisinde BM Genel Kurulunca gözden geçirilerek yine düzenlenmiş ve Nelson Mandela Kuralları olarak isimlendirilerek kabul edilmiştir.

* Cezaevlerinin milletlerarası standartlarını tayin eden bu kurallar içerisinde de ayrıntılı arama kabul edilmiş, ‘gereklilik, ölçülülük ve mahremiyete saygı’ ilkeleri çerçevesinde yapılabileceği belirtilmiştir.

* Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesinin tavsiye kararlarında da bu çeşit aramalara hangi durumlarda başvurulacağı ve aramaların nasıl yapılacağının belli biçimde ulusal hukuk tarafından düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

* Bugün İngiltere, Hollanda, İsveç, ABD, İtalya, Almanya üzere pek çok ülkede ceza infaz kurumlarında ayrıntılı aramaya ait karar ve uygulama bulunmaktadır.

* Ayrıyeten ceza infaz kurumlarında infaz rejimi, mevzuatımız ve tarafı olduğumuz memleketler arası mukaveleler çerçevesinde, şeffaflıkla ve hukuka uygun olarak yürütülmektedir. Bu kapsamda ceza infaz kurumları; TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komitesi, TBMM Dilekçe Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, izleme konseyleri, cezaevi savcıları, infaz hâkimlikleri ile Adalet Bakanlığı müfettişleri ve kontrolörleri tarafından her vakit habersiz olarak denetlenebilmektedir.

* Keza kurumlarımız milletlerarası seviyede Avrupa İşkenceyi Tedbire Komitesi (CPT), BM Azaba Karşı Komite (CAT), Azabın Önlenmesi Alt Komitesi (SPT) tarafından da izlenmektedir.

* Üstte açıklanan sebepler ve esirgeyici prensipler doğrultusunda yapılan aramalarda; ceza infaz kurumunda bulunanların güvenliğini ve sıhhatini tehdit edebilecek nitelikte, uyuşturucu unsur, delici ve kesici aletler, bağlantı araçları, sim kart, örgütsel talimat içeren notlar üzere unsurlar ele geçirilmiştir.

* Sonuç prestijiyle, üstte izah edildiği üzere ceza infaz kurumlarında ayrıntılı arama istisnai bir uygulama olup, gerek milletlerarası örgütlerin kabul ettiği gerekse birçok ülkenin uyguladığı bir önlem sürecidir.

* Ülkemizde de mahremiyete ve insan haysiyetine hürmet çerçevesinde üstte belirtilen sıkı biçim kurallarına uyularak yerine getirilmektedir.

* Bilhassa uyuşturucu ve terör cürümlerinden hükümlü yahut tutuklu olup şahsen kendi vücudunu suiistimal etmek isteyenlerin önüne bu teknikle geçilebilmektedir.

* İnfaz uygulamalarımız keyfi ve makus muameleye sıfır tolerans anlayışıyla yerine getirilmektedir. DHA

Sözcü