AKP Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen günlerde yaptığı bir açıklamada, faiz enflasyon sarmalına dolanmış Türkiye iktisadını düzeltmek için ‘acı reçeteyi’ uygulamaktan kaçınmayacaklarını söylemişti. İktisadını düzeltmek isteyen bir öteki ülke ise Güney Afrika. Güney Afrika Randı Türk Lirası ile birlikte yıl başından bu yana dolar karşısında en fazla bedel kaybeden para ünitelerinden. Güney Afrika ise iktisadını düzeltmek için çok acı bir reçeteyi uygulamaya hazırlanıyor. Johannesburg idaresi dağılan devlet bütçesini toparlamak için memur maaşlarına göz dikti!
Ülkede devlet, memurların maaşını üç yıl boyunca donduracak ve öteki harcamaları azaltacak bir bütçe düzenlemesi yapıldı. Bütçe güncellemesi yayınlandıktan sonra kamuoyunda ve siyasilerde reaksiyonlara yol açtı. Bütçe, Lider Cyril Ramaphosa ve hükümetinin, 1.3 milyon devlet memurunu temsil eden ve siyasi olarak tesirli emekçi kümeleriyle uğraştan geri adım atmayacağının işareti olarak yorumlandı.
Güney Afrika Devlet Lideri Cyril Ramaphosa/Fotoğraf: Reuters
Ülkedeki en büyük personel federasyonu Güney Afrika Personel Sendikaları Kongresi hükümetin bu adımı atması halinde seçimlerde karşılığını göreceği konusunda uyardı.
MALİ KONSOLİDASYON PLANLARI 2026 YILINA KADAR ERTELENDİ
Maliye Bakanı Tito Mboweni tarafından geçtiğimiz günlerde ulusal hazinenin orta vadeli bütçesi açıklandı. Bütçede salgından evvel zati sakinleşen iktisadın günden güne krize girdiği görülüyor. Ülkede gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 7.8 oranında küçülmesi bekleniyor. Bütçede vergi gelirlerinin beklenenin altında kalmasıyla birlikte faiz dışı bütçe fazlasını hedefleyen mali konsolidasyon planları 2026 yılına kadar ertelenmek zorunda kaldı.
Maliye Bakanı Mboweni, milletvekillerine verdiği seslendiği konuşmasında “Salgının yarattığı ekonomik yıkımdan kurtulmak için iktisadımızı tekrar inşa edip kamu maliyemizi rehabilite etmeliyiz. Son periyottaki mali zayıflığımızın ve salgının borç krizine dönüşmesine müsaade veremeyiz.” sözlerini kullandı.
Güney Afrika Maliye Bakanı Mboweni/Fotoğraf: Reuters
MEMUR MAAŞLARI 2008 YILINDAN BU YANA YÜZDE 51 ARTTI
Tüm bu tedbirlerin ışığında bütçede revizyona gidildi. Temelde 2008 yılından bu yana yüzde 51 oranında artan ve şu anda gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 11’ine eşit olan bir maaş faturasını bölerek, önümüzdeki üç yıl içinde harcamaların 300 milyar rand azaltılması hedefleniyor. Kaldı ki hükümet personel sendikalarıyla maaşların üç yıl boyunca dondurulması konusunda anlaşsa bile bütçe açığının GSYİH’nın yüzde 15.7’sine, yani 1914 yılından bu yana en geniş bütçe açığına ulaşması bekleniyor.
EMEKÇİLER BU HÜKÜMETE GÜVENEMEZLER
Güney Afrika Personel Sendikaları Kongresi Sözcüsü Sizwe Pamla, Maliye Bakanı Mboweni’yi bütçeyi görüşmelerden evvel açıklamasından ötürü eleştirdi ve Güney Afrika Emekçi Sendikaları Kongresi’nin ödeme teklifini reddettiğini belirtti. Sözcü Pamla “Şu anda emekçiler ve hükümet ortasında bağlantılar kopma noktasına geldi. Fiyat müzakereleri kelam konusu olduğunda, bu hükümette bir ortakları olmadığının farkındalar ve bu hükümete güvenemezler.” açıklamasında bulundu.
Şayet emekçiler ve hükümet ortasında bir uzlaşma sağlanamazsa devlet borcu GSYİH’nin yüzde 95.3’ünü aşabilir. Kamu borcunun ulusal gelire oranı Mboweni’nin 2024’te acil durum bütçesinde öngördüğü yüzde 87.4’lük orana ulaştı. Hükümet, dört yıl içerisinde vergilerde 40 milyar rand artırım yapmayı planlarken, son vakitlerde ülke gelirini artırmaya yönelik teşebbüslerin de karşılıksız kaldığı görülüyor.
Güney Afrika’da vatandaşlar 21 günlük karantina öncesi Mayıs ayında eczane önünde kuyrukta. Kimsenin maske takmıyor olması dikkat çekiyor. Fotoğraf: Reuters
BİR DARBE DE KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARINDAN
Moody’s ve Fitch’in ülkenin kredi notunu düşürmesinin akabinde iktisat bir darbe daha aldı. Moody’s, ülkenin yabancı ve lokal para notlarını yatırım yapılabilir düzeyin iki düzey altına Ba2’ye düşürdü. Fitch ise tekrar olumsuz bir görünümle yatırım yapılabilir düzeyin üç düzey altına BB-‘ye düşürdü. Bu iki atılım de corona virüsü salgının ülkenin iktisadını alt üst etmesinden ve son otuz yılın en uzun resesyonuna itmesinden sonra geldi. Maliye Bakanı Mboweni, indirimlerin borçlanma maliyetleri üzerinde süratli tesirleri olacağını ve mali çerçeveyi kısıtlayacağını tabir etti.
Moody’s tarafından yapılan açıklamaya nazaran notun Ba2 düzeyine indirilmesinin ardındaki temel faktör, Güney Afrika’nın mali gücünde orta vadede beklenen zayıflama. Fitch ise yaptığı açıklamada, ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının 2022 yılında bile 2019 yılındaki düzeylerin altında kalacağının beklenildiğini belirtti.
IMF TÜRKİYE’DE MEMUR ARTIRIMLARINA ÇOK KARIŞIRDI
IMF 2001 yılında Türkiye’ye devlet memuru sayısını azaltmayı ve memur maaşlarını kesmeyi tavsiye etmişti. Periyodun IMF’in kıdemli lider yardımcısı Anne Krueger, ‘‘Ekonomik ıslahatların kalıcı olabilmesi için kamu bölümünde çalışanların sayılarını azaltın, maaşlarda kısıntıya gidin” ikazında bulunmuştu. İlerleyen yıllarda IMF idaresi her artırım devrinde memurların aldığı maaş artırımlarını yakından incelemiş ve sıklıkla Türkiye’ye ikazlarda bulunmuştu. Memurlar IMF’den alınan kredilerin etkisiyle verilen artırımları yetersiz buluyor iş yavaşlatma ve grev seçeneğinin masada olduğunu idareye hatırlatıyordu. Vakit zaman hükümetler ile kamu çalışanları gerginlik yaşıyordu.
Kaynaklar: Reuters, Bloomberg, The Guardian, Ajanslar
Sözcü
