Türk demokrasisinin kronik problemlerinden biri olarak gösterilen seçim barajı tartışması tekrar masada. İktidarın ısrarla erken seçim olmayacağını söylemesine karşın tartışmaların ısınması ve yeni partilerin siyaset arenasına katılması dikkat çekiyor. Seçim barajı tartışmaları neden artık başladı? Milliyetçi Hareket Partisi Genel Lideri Devlet Bahçeli ne ileti verdi? Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi siyaset bilimci Profesör Barış Doster ve İstanbul Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Mithat Baydur sorularımızı yanıtladı.
YÜZDE 10 NASIL GELDİ?
Evvel dünyanın en yüksek seçim barajlarından biri olan yüzde 10’un Türkiye’ye girişini ele alarak başlayalım. Yüzde 10’luk seçim barajı 1980 darbesinden sonra, 10 Haziran 1983 tarihinde postalların gölgesinde kabul edildi. Devrin askeri vesayeti ‘siyasette istikrar’ı sağlamak için baraj uygulamasına geçildiğini belirtiyordu.
1983 yılından bu yana aralıklarla fakat tertipli olarak baraj tartışılıyor.
HUSUS NEDEN YİNE GÜNDEMDE?
MHP Önderi Devlet Bahçeli 14 Ocak tarihinde “Makul seviyeye indirilmeli ve siyasi partilerin ittifak kurması halinde de uygulanmalıdır.” açıklamasında bulunmuştu.
Bahçeli’ye karşılık AKP Küme Lideri Naci Bostancı’dan geldi. Bostancı, “Esasen seçim sistemi, baraj sıkıntısı, meclis içtüzüğü, etik kanun bunlar bizim de üzerinde çalıştığımız ve nihayetinde cumhur ittifakı olarak görüşme ve müzakereler tekemmül ettikten sonra kamuoyu ile paylaşmayı düşündüğümüz bahisler, son derece değerli ve yerinde tespitler.” değerlendirmesini yapmıştı.
Sözcü Gazetesi Ankara Temsilcisi Hürmet Öztürk’e konuşan Yeterli Parti Genel Lideri Meral Akşener ise baraj tartışmalarıyla ilgili “Barajı konuşan iktidar yolcu demektir.” sözlerini kullanmıştı.
MHP Önderi, Devlet Bahçeli vakit zaman açıklamaları ile siyasette gündemi belirliyor. Fotoğraf: SÖZCÜ
‘KOALİSYONU TEŞVİK EDİYOR’ DİYE KALKTI
Türk siyasetinin efsane ismi Bülent Ecevit’in siyasi danışmanlığını yapmış olan Profesör Mithat Baydur, 1961-1983 yılları ortasında uygulanan göreceli temsil sistemi ile yüzde 1 oy alan partilerin bile Meclis’e girebildiğini belirtirken bu sistemin ‘koalisyon hükümetlerine teşvik ediyor’ gerekçesiyle kaldırıldığını söylüyor.
Profesör Barış Doster 1961’deki anayasa değişikliği sonucunda 1965 yılında yapılan seçimlerin Türkiye’deki ‘en adaletli’ seçim sonuçlarına sahne olduğunu aktarıyor.
Yüzde 10 seçim barajının darbeci bir zihniyetin eseri olduğunu vurgulayan Doster, “Bu sistem büyük partilere fayda. Aldığı oyun çok üstünde bir milletvekili sayısına ulaşmasının önünü açar. Buna aşkın temsil denir. Temsilde adaleti değil, idarede istikrarı sağlamak ismine bu kadar yüksek bir oran konulmuştur. Ancak ilerleyen süreçte, beklenen sonucu vermediği de görülmüştür. Partiler ittifak yaparak yahut bağımsız aday çıkarmak yoluyla, yüzde 10 barajını aşmanın bir yolunu bulmuşlardır” değerlendirmesinde bulunuyor.
Tarih: 5 Mayıs 2018 | CHP, GÜZEL Parti ve Saadet Partisi, ittifak protokolünü Yüksek Seçim Kurulu’na verdi. Buna nazaran 3’lü ittifakın içerisinde bulunmayan Demokrat Parti, UYGUN Parti’ye takviye verecek. İttifakın ismi da ‘Millet İttifakı’ oldu. Fotoğraf: DHA
İSTANBUL ÜZERE METROPOLLERDE DE SEÇİM BARAJI UYGULANDI
Prof. Dr. Baydur, 1983 yılından sonra uygulanmaya başlayan yüzde 10 seçim barajının yanı sıra, İstanbul üzere büyük metropollerin seçim bölgelerinde de yüzde 20 barajının uygulandığını tabir etti ve süreci şöyle açıkladı: İstanbul’da örneğin, milletvekili çıkarabilmek için, Türkiye genelinde evvel yüzde 10 barajını geçeceksiniz, akabinde 1., 2. ya da 3. bölgede yüzde 20 barajını aşacaksınız. Yani istikrar ismine milyonlarca oy heba olacaktı. Bu durumda oy ve tercihlerinin TBMM’de temsil edilemediğini gören seçmende “siyasal ilgisizleşme” ve “devlete bağlılık” konusunda kıymetli bir törpülenmeye yol açacaktı.
SEÇİM BARAJININ YÜZDE 5’E DÜŞÜRÜLMESİ NE MANAYA GELİR?
Seçim barajının yüzde 5’e düşürülmesi de bugün kulislerde konuşulanlar ortasında. Profesör Baydur bu düzenlemenin oyları düşen iktidara yakın partilerin barajı geçmeleri için yapılabileceği kanısında.
Profesör Doster ise büyük partilerin oy kaybı korkusu ile seçim barajının düşmesini istemediğini şu sözlerle anlatıyor: Lakin, baraj sorunu olmayan büyük partiler, barajın düşürülmesi halinde, oylarında bir ölçü azalma olacağını hesapladıklarından, mevcut oranın devamından yanadırlar. Zira büyük partilere kerhen oy veren, asıl desteklediği parti baraj sorunu yaşadığından, kendini büyük partilere oy vermek zorunda hisseden seçmen, baraj düştüğü vakit, öncelikle kendine en yakın bulduğu partiye oy atacaktır.
BARAJ DÜŞERSE YENİ İTTİFAKLAR KURULUR MU?
Diyelim ki taraflar uzlaştı ve seçim barajı düşürüldü. Baydur’a nazaran bu durumda siyasette yeni ittifaklar görülebilir. Profesör Baydur, Cumhurbaşkanı’nın birinci cinste seçilememesi durumunda üçüncü yahut dördüncü bir ittifak ortaya çıksa bile ikinci cinste tarafların mevcut sistemin devamından yana olma ve parlamenter sisteme dönüşü hedefleyenler olarak ikiye ayrılacağını aktarıyor.
Doster ise kelamlarını şöyle noktaladı: Partiler ittifak yaparak yahut bağımsız aday çıkarmak yoluyla, yüzde 10 barajını aşmanın bir yolunu bulmuşlardır. Seçim barajının düşmesi yeni ittifaklara, yeni müttefiklere yahut ittifaklardan kopmalara neden olabilir. Ancak buna kesin bir karşılık vermek için şimdi erkendir. Barajın yüzde kaç olacağına nazaran bu cevap verilebilir. Seçim barajının düşmesi, yeni ittifakların önünü açabilir. Ancak her durumda, ittifakta güçlü, lokomotif bir partinin olması gerekir.
Sözcü
