1871 yılında birinci atlı tramvayların hizmete alınması ile İstanbul’daki seyahatine başlayan İETT 150 yılı geride bıraktı. Esaslı kurumun geçmişinde geçmişinde birçok ünlü isim de yer alıyor.
İstanbul’da toplu taşımanın bel kemiği olan İETT, 150’nci yaşını kutluyor. Bugün 15 bin kişilik takımıyla 800 hatta, 6 bin araçla 50 bin seferde, yaklaşık 4 milyon yolcuyu taşıyan tarihi kurumun, seyahatine aslında atlarla başladığını biliyor musunuz? Bir buçuk asrı geride bırakan İETT’nin esaslı ve bir o kadar renkli geçmişini SÖZCÜ HAFTASONU okurları için derledik:
1871 YILINDA BİRİNCİ ATLI TRAMVAYLAR HİZMETE GİRDİ 31 Temmuz 1871’de birinci atlı tramvay, Azapkapı-Beşiktaş çizgisinde devlet merasimiyle hizmete alındı. Ve İETT’nin İstanbul’daki seyahati böylelikle başladı. Daha sonra Azapkapı-Aksaray, Aksaray-Yedikule, Aksaray-Topkapı sınırları hizmete girdi. 1875’de Londra’dan sonra dünyanın en eski ikinci metrosu olan Tünel işletmeye alındı.
PADİŞAH FERMAN VERDİ ÇALIŞMALAR BAŞLADI
Kurumun temelleri 1867 yılında turistik seyahat için İstanbul’a gelen Fransız mühendis Eugene Henri Gavand tarafından atıldı. Gavand, Yüksekkaldırım Yokuşu’na alternatif olarak asansör tipinde bir demiryolu projesi hayal etti. Devrin ticaret ve bankacılık merkezi Galata ile toplumsal hayatın kalbinin attığı Pera’yı birbirine bağlayacak “Tünel” projesini 1868 yılının şubat ayında Sadzaram Ali Paşa’ya sundu. Tünel için evvel Sultan Abdülaziz Han tarafından ferman verildi. Atlı tramvay için de ayrıyeten ferman çıkarıldı. 1869 yılında Dersaadet Tramvay Şirketi kuruldu. 3 Eylül 1869’da Macaristan ve Avusturya’dan getirilen atlar tarafından çekilen birinci atlı tramvay deneme seferlerine başladı.
1914’te elektrikli tramvay işletmeciliğine geçildi. Bir müddet çeşitli şirketler tarafından işletilen Elektrik Tramvay ve Tünel işletmesi, 1939 yılına gelindiğinde Türkiye Cumhuriyeti tarafından satın alınarak ulusallaştırıldı. Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri, İETT çatısı altında toplandı.
BİRİNCİ ÇİFT KATLI OTOBÜS 1993’TE ALINDI
1930’da otobüs, 1961’de troleybüs hizmete girdi. 1980 yılında Mavi Kart uygulamasına geçildi. 1991’de Nostaljik Tramvay, Taksim-Tünel sınırında sefere başladı. 1993’de birinci çift katlı otobüsler alındı. 1998 yılında etraf ve insan dostu yeşil otobüsler, 2003 yılında Moda Tramvayı hizmete girdi. 2007’nin Eylül ayında İstanbulluların hayatına metrobüs girdi.2019 yılında metrobüs çizgisinde bayan güvenlik vazifelileri işbaşı yaptı. 2020 yılında 25 bayan sürücü daha işe alınarak kurumdaki bayan sürücü sayısı 51’e yükseldi. Adalar’da atlı faytonlar kaldırılarak yerine etraf dostu elektrikli araçlar sefere başladı. Kasım 2020’de İstanbul’da toplu ulaşım hizmeti veren tüm otobüsleri İETT çatısı altında birleştirildi.
HEM ÇALIŞTI, HEM TOP KOŞTURDU
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İETT’de 24 Temmuz 1974’te süreksiz olarak işe alındı. 15 Ekim 1975’te 9 takım için açılan imtihanı kazanarak daimi personel oldu. 1 Ekim 1976 tarihinde Altıntepe Daire Müdürlüğü’ndeki misyonundan Spor ve Tesisler Müdürlüğü’ne nakledildi. İETT’nin futbol ekibine girdi. İETT’de yedi yıl futbol oynayan Erdoğan 18 Haziran 1981’de özel dala geçmek için misyonundan istifa etti.
KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ?
Bir buçuk asrı geride bırakan İETT’de bugüne dek Türkiye’nin yakından tanıdığı birçok ünlü isim de çalıştı.
Tuncel Kurtiz
2 yıllık çalışma sonucu Nebil Özgentürk tarafından hazırlanan 2005 yılında gösterimi yapılan “İlk Durak” belgeselinde İETT’nin ünlü çalışanlarının öyküsü anlatıldı.
Belgesele husus olan o isimler ortasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yaşar Kemal, Mustafa Sarıgül, Memduh Ün, Tuncel Kurtiz de bulunuyor.
Mustafa Sarıgül
Sözcü
