Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, özel bir televizyon kanalına katılarak basın mensuplarının sorularını cevapladı. 540 milyar metreküp gazın tamamı çıkarabilecek mi sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “Bu üretilebilir rezerv ölçüsü. Yani orada üretilemeyecek, alanda kalabilecek gaz ölçüsünü biz hesaplara dahil etmiyoruz. Hasebiyle üretilebilir ortalama bir pahadan bahsediyoruz. Lakin alanda üretim başladığında tahminen birtakım sayılarda oynama olabilir. Bu olağanda keşif hesaplama prosedürleri ile uyumlu. Türkiye Petrolleri (TP) değil de öbür bir firma açıklamış olsaydı o da bu sayıları açıklayacaktı” diye konuştu.

ARTIRIM AÇIKLAMASI

Bakan Dönmez, doğalgaz ve elektriğe yapılan artırımlara ait şunları söyledi;

*Elektrik ve doğalgaz piyasasına kısaca bakmakta yarar var. Bir yerde doğalgazı petrolü çıkarttığınızda bilhassa güç eserleri global manada muhakkak yerlerde fiyatlanan eserlerdir. Londra’da petrolün fiyatı bugünlerde 75 dolar. Doğalgaz açısından baktığınızda Hollanda merkezli bir borsada bugün itibariyle bir evvelki yıla nazaran fiyatı neredeyse iki kat artmış bir doğalgaz fiyatını görüyorsunuz.

*Buna emsal Amerika’da makul doğalgaz ve petrolün ticarileştiği alınıp satıldığı merkezler var. Bu fiyatları geçtiğimiz yılla mukayese ettiğimizde döviz bazında neredeyse iki kat fiyat artışı oldu.

*Geçtiğimiz yıl pandemi vardı ve tüketim global manada azalmıştı. Gerçekten tahminen son 20 yılın en düşük petrol fiyatlarını gördük. Geçen sene 40 doların altına gelen bir petrol fiyatı vardı varil başına. Bugün 75 doları zorlayan bir petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç emtia eserlerinde petrol lokomotif eser. Onu doğalgaz takip ediyor. Bir 6 ay geriden geliyor. Kömür fiyatları yeniden bir güç emtiası olduğu için onlar takip ediyor.

*Böyle baktığımızda son bir yılda döviz bazında petrolde ve doğalgazda iki kat ve iki katın üzerinde artışlar yaşandı. Biz aslında güçte dışa bağımlı bir ülkeyiz. Petrolümüzün yüzde 92’sini ithal ediyoruz. Yani bu kadar aramaya ve üretime karşın şimdi yüzde 8’ler düzeyinde bir üretimimiz var talebi karşılama noktasında.

DOĞALGAZ DURUM DAHA DA MAKUS

*Doğalgaz durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut vakit zaman yüzde 2’sini karşılıyoruz. Yüzde 98’ini ithal ediyoruz. İthal ettiğiniz bir eserde ister istemez fiyat dalgalanmaları iç piyasalara da olduğu üzere yansıyor.

*Bugün mesela akaryakıt piyasasına baktığınızda orada pompa fiyatları nerdeyse haftada bir değişiyor. Yurtdışında petrol fiyatlarına gelen değişiklikler bir hafta sonra pompalara yansıyor. Doğalgazda ise petrol fiyatlarındaki oynamalar zira doğalgaz piyasasında formüllerin içerisinde yüklü petrol eserleri var. Bunun manası petrol fiyatları bugün değiştiğinde altı ay sonra doğalgaz fiyatlarını da değiştiriyor demektir.

*Bizim doğalgazı zarurî olarak yapmış olduğumuz bu fiyat artışları ithal ettiğimiz yurtdışı piyasalardaki artışından kaynaklanıyor. Doğal kurdaki değişiklikleri de üzerine koyduğunuzda yansıması bu biçimde oluyor.

“FİYAT DALGALANMALARINA MARUZ KALIYORSUNUZ”

Fiyat artışlarının Türkiye’nin iktisadı ile bir alakası olmadığını lisana getiren Bakan Dönmez, “Tamamen yurtdışından ithal ettiğimiz bir eser bunun milletlerarası piyasalarda bir fiyatı var. Siz de bu fiyattan alıyorsunuz. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kaynak ülkeler lakin maliyetlerini denetim edebiliyor. Biz de petrol ve gazımızın büyük bir kısmını kendi topraklarımızdan üretmiş olsak kendi maliyetlerimiz görece daha ekonomik olacağı için yurtdışı fiyatlara olan bağımlılığını azaltmış olacağız. Bütün çabamız de kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar iktisada süratli bir biçimde kazandırmak. Böylelikle fiyat dalgalanmalarından çok daha az etkilenmek” diye konuştu.

“YÜZDE 1’LİK DİLİMLER HALİNDE YAPILDI”

Elektrik ve doğalgaz artırımlarının Temmuz’un başında yapılmasında bir kasıt olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şunları aktardı:

*Elektrikte bizim fiyatlamalarımız her 3 ayda bir çeyrek devirler halinde yapılıyor. Mevzuat o biçimde. Yani 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim, tarife değişim periyotlarıdır. Maliyetlere bakıyoruz, maliyetlerde bir değişiklik varsa o değişiklikler fiyatlara yansıyor. Münasebetiyle Haziran’ın başında yapalım durumu yok. Doğalgazda niçin aylık yapılıyor sorusunu soracak olursanız, doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır.

*Çünkü ithal bir eser. O ay şayet ithal ettiğiniz eserlerde döviz bazlı bir hareketlenme varsa yahut kurda bir oynama varsa bunun hızla tüketiciye yansıtılması ismine orada aylık dönemlerle güncelleme yapılabiliyor. Biz her vakit da yapmıyoruz doğalgazda. Gereksinim olursa yapıyoruz. Birinci 6 ayda altı kere artırım olduğu sözü var lakin yüzde 1’lik dilimler halinde yapıldı. Münasebetiyle o biçimde izah etmekte yarar var.

*Elektrik ile ilgili şunu da ek etmemde yarar var. Bilhassa içinde bulunduğumuz dönem çok kurak geçiyor. Bizim yaklaşık konseyi gücümüzün yüzde 28’i hidrolik elektrik santrallerinden oluşuyor. Geçtiğimiz yıla nazaran barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. Münasebetiyle hidrolikten elde ettiğimiz elektrik ölçüsü fikir talep de arttı. Bu açığı nasıl kapatacaksınız? Doğal olarak termik santrallerle kapatıyorsunuz.

*Termik santrallerde de doğalgaz ve ithal kömür tekrar ithal yakıt. Oradaki maliyet artışları da toptan elektrik fiyatlarına yansıdığı için fiyatlarda biz zarurî artışa gidildi.

“2023 ÜZERE BİRİNCİ ÜRETİME BAŞLARIZ”

540 milyar metreküp doğalgazın kaç yıllık gereksinimi giderir sorusunu yanıtlayan Dönmez, “Şu anda 540 milyar metreküplük bir rezervimiz var. Türkiye’nin ortalama 50 milyar metreküp civarında bir tüketimi var. 10 yılın üzerinde teorik olarak yetiyor. 10 yıl buradan gazı alacağız 10 yıl dışarıdan almayacağız manasında gelmiyor. Bunun günlük ve yıllık üretim ölçüsü var bu alanların. Bizim hesaplamalarımız 2023 üzere birinci üretime başlarız. Muhtemelen de 2027-2028’de plato dediğimiz azamî düzeye ulaşır. Sonrasında bu sahanın başlangıç üretimiyle sonuncu üretimi ortasında 25-30 yıllık bir üretim planı hazırlığı yapıyoruz. O çerçevede baktığımızda bugünkü tüketim bilgilerini dikkate aldığımızda neredeyse yüzde 30-35 ortasında gaz gereksinimimiz karşılamış olacağız. Türkiye şu anda güç tüketiminin yüzde 1’ini üretebiliyor” dedi.

Çıkarılacak doğalgazın vatandaşın faturalarına yansımasının ne vakit olacağı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şöyle devam etti:

*Bu gazı üretip sisteme bastığımız andan itibaren vatandaşımıza yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini göreceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazımızı azaltmış olacağız. Mühendislik çalışmaları tam netleşmedi lakin bizim yaptığımız çalışmalarda birinci yıl 3 ile 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. Sonra da toplamda 2027-2028’e geldiğimizde 15 ile 20 milyar metreküp yıllık sisteme gaz basmış olacağız.

*Aslında konutların gereksinimi plato periyodunda çabucak hemen Sakarya Gaz Alanı’ndan karşılanacak demektir. Lakin birinci yıldan itibaren bunun tesirlerini görmeye başlayacağız.

“MALİYETİNİN DAHA UCUZ OLACAĞINI GÖSTERİYOR”

Gazın çıkartılması için harcanan maliyetin çıkartılan gazın maliyetini karşılayıp karşılamayacağı sorusu üzerine şunları kaydetti:

*Yapılan tüm çalışmalar şu anda ithal ettiğimiz gaza nazaran buradan gazın çıkacak maliyetinin daha ucuz olacağını gösteriyor. Sayı bugünden vermek hakikat değil. Zira günün sonunda yatırım ölçüleri netleşecek. Ayrıyeten gazın bir çıkartma işletme maliyetleri var. Bunları da koyacağız.

*Burada işin iktisadı neyi gerektiriyorsa o halde hareket edilecek. Lakin tüm öngörüler, tüm çalışmalar bugün ithalat ettiğimiz gaza nazaran buranın çok daha ekonomik bir maliyet sunacağını gösteriyor. Derin denizde elbet maliyetler, karadaki üretim maliyetlerine nazaran tüm dünyada olduğu üzere bizde de değerli olacak. Fakat bizim avantajımız şu; biz Türkiye’ye gazı nereden ithal ediyoruz?

*Rusya’dan, Azerbaycan’dan. Buralardan binlerce kilometre uzaktan boru sınırları ile gaz buraya taşınıyor. Doğalgaz piyasasında şu mantık var; piyasada bir sonuncu toptan satış fiyatı var. Lakin bir de kuyu başına gittiğinizde orada bir üretim maliyeti var. Her vakit üretici taşıyıcı olmaz.

*Boru sınırlarını işleten şirketler, farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız, binlerce kilometre uzakta Sibirya’daki bir gaza nazaran ya da Hazar Denizi’nde çıkan yahut İran’ın körfezde çıkan gazına nazaran taşıma maliyetlerini dikkate aldığınızda burası ekonomik olacak.

“BUGÜNKÜ DÜZEYLERDE OLMAYACAK”

Rusya ile yıl sonunda yaklaşık 8 milyar metreküplük kontratın sonlanacağını hatırlatan Bakan Dönmez, “Bu yıl sonu itibariyle yaklaşık 8 milyar metreküplük kontrat sonlanıyor. Şu anda yenileme ile alakalı müzakereler devam ediyor. Yıl sonuna kadar sonuçlanacağını kestirim ediyorum. Onun dışında LNG ile alakalı kontratlarımız var. Onların kimilerinin mühletleri tamamlanacak. Bugünden tüm kontratları sonlandıracağız diye bir şey kelam konusu değil. Hala kendi talebimizi bu alandan karşılama imkanımız yok. Hasebiyle ithalata bağımlılığımız devam edecek lakin bugünkü düzeylerde olmayacak. Çok daha düşük düzeyde olacak” dedi.

“DENEMELER BAŞLADI”

İkinci ve üçüncü kuyuya muhtaçlık tekrar bir deneme kuyusuna muhtaçlık olup olmadığı sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “İlk keşif kuyusuyla birlikte birtakım hesaplamalar yapılıyor. Petrol sanayisinin bu keşifleri hesaplamada kullandığı birtakım prosedürler var. O teknikleri TP de kullanıyor. Açıklanan sayılar o hesap yollarının içerisinde kalanlar. Açıklanan sayılar o hesap metodunun içerisinde kalan sayılar. Sonrasında ise o sahanın çeşitli yerlerinde 3-4 tane tespit kuyusu açıyoruz. Bu tespit kuyusu birinci evvelki sondajda elde ettiğimiz bilgilerin teyidi ve tıpkı vakitte üretim kuyusu olarak da kullanılabilecek. O alandan petrol ya da gazı nasıl üretirim? Onun mühendislikte kullanılacak projelendirilmede kullanılacak parametrelerini elde ediyorum. Orada biz o tespit kuyularını da açtık. O tespit kuyularında çıkan bilgiler ve bilgiler de birinci Tuna-1’de açıkladığımız bilgileri teyit ediyor” açıklamasını yaptı.

“AĞIRLIKLI OLARAK DIŞ FİNANSMAN KULLANARAK DEVAM EDECEĞİZ”

Finansmanın nasıl sağlanacağına ait bir karar verilip verilmediği sorusuna şu yanıtları verdi:

“Burada iş kümeleri planlandı. Denizaltında yapılacak sondaj işleri var. Borulama süreçleri var. Kıyıda yapılacak süreçler var. Kıyıda yapacağımız terminal süreçleri var. Bunlar modül kesim ihale ediliyor. İhale edilirken de finansman dahil teklif alıyoruz. Finansmanı getirmez biz bulursak ne kadar olur onu alıyoruz. Orada bizim için en uyugn tahlil hangisiyse oradan yürüyoruz. Burada mesela gereç tedarikleri bağlandı büyük oranda. Yüklü olarak da dış finansman kullanarak devam edeceğiz. Bizim şu anki öngörülerimize nazaran, çok ek bir finansman temin etmeden bu işi sonuna kadar götürebileceğiz.”

“SAKARYA GAZ ALANI’NIN ANA OPERATÖRÜ TÜRKİYE PETROLLERİ”

Bakan Dönmez, teknolojinin daha çok nereden alınacağı sorusu üzerine şunları söyledi:

“Derin deniz operasyonlarında dünyada deneyimi, pratiği olan çok fazla ülke ve şirket yok. Bilinen şirketleri davet ediyoruz. Çalışmamızı anlatıyoruz. Şartnamelerimizi hazırlıyoruz. Ona nazaran de tekliflerimizi alıyoruz. Tekliflerden sonra da hem teknik hem de maliyet açısından en uygun teklifi tercih ediyoruz ve onlarla mukavele yapıyoruz. Burada vakit zaman Avrupalı, Amerikalı, yerli firmalar da birtakım işlere talip olabiliyorlar. Hasebiyle bu alanda global olarak deneyim kazanmış, tüm firmalarla iş birliği yapıyoruz. Yoksa sahanın ana operatörü Türkiye Petrolleri. Fakat siz büyük bir inşaatı müteahhide verdiniz. O kaba inşaatını birisiyle anlaşıyor. İncesini oburuyla anlaşıyor. Burada baktığınızda da onlarca iş kalemi var. Lakin şu anda Türkiye Petrolleri, bunu başka farklı ihale ediyor.”

“BİZ BORU GAZINA BAĞIMLILIĞI ÖNEMLİ DERECE AZALTTIK”

Bakan Dönmez, Türkiye’nin doğalgaz alım satımında pazarlık masasına daha güçlü oturup oturmayacağı sorusuna üzerine şu tabirleri kullandı:

*Şimdi burada şu var. Kaynak çeşitliliği değerli faktörlerden birisi. Biz yakın geçmişe kadar yalnızca boru sınırları ile üç ülkeden doğalgaz ithal ediyorduk. Rusya, Azerbaycan ve İran. Yalnızca bir LNG terminalimiz vardı. Buna Ege’de bir özel kesim terminali eklenmişti. Sonra da biz son birkaç yılda iki tane daha FSRU (Yüzer Taşınabilir Doğalgaz Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi) ekledik. Ertuğrul Gazi bir tanesi. Bunlarla birlikte biz boru gazına bağımlılığı önemli derece azalttık.

*LNG’nin şöyle bir avantajı var. LNG’nin şöyle bir avantajı var. Amerika’dan da Afrika’dan da, Asya’dan da gemiye yükleyip bu doğalgazı buraya getirebilirsiniz. Uygun fiyatları yakaladığınızda bu gazları getirip sisteme basabilirsiniz. Bizim bu dört LNG terminalimiz teorik olarak baktığımızda doğalgaz gereksinimimizin yarısını rahatlıkla karşılayabilecek kapasitede. Hasebiyle boru gazına bağımlılığımızı azaltmış olduk. Artık yeni stratejimiz şu.

*Gerek LNG gerekse boru gazında en ucuz kaynaktan başlayarak sıralayacağız muhtaçlığımızı. Münasebetiyle bu bizim pazarlık gücümüzü artıracak. Daha esnek kontratlar yapabileceğiz. Tahminen daha kısa-orta devir kontratlar yapacağız. Daha evvelce boru gazı kontratları 25-30 hatta 40 yıl müddetle yapılıyordu.

*Bizim kontratlarımızın yenilenme müddetlerinin gelmesi bizim elimizi bu alanda güçlendirebilecek. Daha esnek daha piyasa odaklı, rekabetçi fiyatlarla tahminen daha kısa müddetli kontratlarla ülkenin menfaatine olabilecek kontratları yapma imkanına kavuşmuş olacağız. İHA

Sözcü