Glasgow Üniversitesi’nde danışman felç hekimi olan Dr Terry Quinn, kalp rahatsızlığının neden olduğu felçlerin yıkıcı tesirini anlatıyor: “Bir inme ile ölmeniz, sakat kalmanız, bakım konutuna gitmeniz ya da bunama yaşamanız çok mümkün.”

Kalbin kulakçıklarından kaynaklanan ritim bozukluğu olan atriyal fibrilasyon (AF), yaklaşık 50 yetişkinden birini etkileyen ve inme geçirme mümkünlüğünü, inme geçirmemiş olmalarına nazaran beş kat daha fazla artıran bir durum. AF’den etkilenen kalpler kanı iyi pompalayamaz ve tekrar doldurmadan evvel düzgün boşalmayabilir. Bu da odaların içinde kan pıhtılaşması riskini artırır.

Glasgow Üniversitesi’nden Dr Terry Quinn, “Kalbinizde oturan kan pıhtısı birdenbire beyninize gidebilir. Bu tıkanıklık büyük ve süratli olabilir. Hasar ani ve felaket ile sonuçlanabilir.”

Fakat geçen hafta AF’li beşerler için iyi haberler geldi. Klasik olarak hastalara warfarin ilacı verilir ve ilacın beyin de dahil olmak üzere kanamalara neden olmasını önlemek için tertipli izleme ve doz ayarlaması gerekir. Warfarinin başka ilaçlarla makus etkileşime girme riski de epey yüksek. Artık, NHS ve ilaç şirketleri ortasındaki yeni indirim muahedesi sayesinde, 610.000’e kadar daha fazla AF’li bireye bunun yerine direkt oral antikoagülanlar (DOAC’lar) verilecek. Hareketin önümüzdeki üç yıl içinde 21.000 felç ve 5.000 mevti önleyeceği varsayım ediliyor.

Çağdaş pıhtı önleyici ilaç sınıfı, birçok NHS sağlayıcısı tarafından yıllarca çok kıymetli olarak kabul edildi. Bunları reçete eden hizmetler, 2011 ile 2017 ortasında NHS’nin yıllık ilaç faturasını 733 milyon pound artırdı. Geçen yıl ekim ayında, BMJ Heart mecmuasında yayınlanan, NHS Sıhhat İktisadı Ünitesi ve Leeds Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yapılan bir tahlil, ilaçların Britanya’daki felç hadiselerini yüzde 10’dan fazla azalttığını gösterdi.

Bu yıkıcı sıhhat sıkıntısını yaşamamak için de araştırmacılar birkaç tavsiyede bulunuyorlar:

NABIZ DENETİMİ

Atriyal fibrilasyonun olup olmadığını denetim etmek için nabzı denetim ettirmek değerli. Doğrulanmış yaklaşık 1,5 milyon olay olduğu biliniyor, lakin binlercesinin daha bunun teşhis edilmediğine inanılıyor. Sistemsiz bir nabız kıymetli bir işaret. Bunun fark edilmesi halinde doktora gidilmesi öneriliyor.

Oxford Üniversitesi’nde İngiliz Kalp Vakfı kardiyovasküler tıp profesörü olan Barbara Casadei, sessiz atriyal fibrilasyon ismi verilen çok daha ince ancak potansiyel olarak tehlikeli bir AF formuna sahip olup olmadıklarını denetim etmek için 5.000 hasta üzerinde çalışıyor. Hastalara, sessiz AF’nin tespit edilebilmesi ve daha sonra DOAC reçete edilmesinin onların felç geçirmelerini engelleyebileceği umuduyla, takmaları için kalp izleme yamaları veriliyor.

UYARICILARI AZALTMAK

Alkolü orta seviyede tutmak, felç riski taşıyan herkes için çok kıymetli. Kalp kasını etkileyebileceğinden, alkolün kendisi de AF’nin öteki bir nedeni. Kokain kullanımı, bilhassa orta yaşta hemorajik inme için kıymetli bir risk. İnme Derneği, kokainin neden olduğu kan basıncındaki dramatik ve ani artış nedeniyle, ilacın kullanımından sonraki 24 saat içinde felç riskini yüzde 700 artırdığı konusunda uyarıyor.

Bununla birlikte, bu ay PLOS Medicine mecmuasında yayınlanan 365.000’den fazla insan üzerinde 15 yıllık bir araştırma, kahve ve çay içmenin daha düşük felç riski ile bağlantılı olduğu sonucuna varmıştır.

ASPİRİN DEVA OLMAYABİLİR

Dünyanın dört bir yanındaki orta yaştakiler, felce neden olabilecek kan pıhtılarını önleyeceği umuduyla her gün misyon şuuruyla aspirin alıyor. Lakin bu ay, ABD’deki uzmanlar bu mevzudaki yönergeleri bilakis çevirdi. Artık, inme ve kalp hastalığının birincil önlenmesi için günlük aspirin almamalarını tavsiye ediyorlar, zira ileri yaşlarda kanama riski potansiyel faydayı ortadan kaldırıyor.

Tekrar de uzmanlar, daha evvel felç geçirmiş şahıslarda ikinci bir inmeyi önlemek için günlük aspirinlerin önerildiğini ekliyor.

GİYİLEBİLİR TEKNOLOJİ

Uzmanlar, teknolojinin giderek felç önleyici bir kurtarıcı olabileceğini söylüyor: “Akıllı saatler ve kalp atış suratını ölçen öbür aygıtlar AF’yi yakalamada daha iyi hale geliyor. Bu, felce neden olmadan evvel sorunu tespit etmede giderek daha kıymetli olabilir.”

NHS, AF teşhisini hızlandırabilen yapay zekaya sahip giyilebilir monitörlere pilotluk yapıyor. Altı hastanede 5.000’den fazla hastaya Zio XT ismi verilen ve hastaneye geri göndermeden evvel 14 gün boyunca taktıkları bir monitör takıldı. Toplanan bilgiler daha sonra AI tarafından dakikalar içinde tahlil ediliyor.

Sözcü