AHMED SENCER KİMDİR?
Ahmed Sencer yahut Sultan Sencer ya da Muizzeddin Ahmed Sencer (doğum 1086 – vefat 8 Mayıs 1157), 1097-1118 tarihleri ortası Horasan Selçuklu Sultanı, 1118-1157 periyodunda Büyük Selçuklu Sultanı.
ÖMRÜ (SULTAN OLMADAN ÖNCE)
Babası Melikşah annesi cariye kökenli Taceddin Seferiyye Hatun’dur. Babasının bir seferi sırasında, 1086 yılında Sincar’da doğdu. Babası öldüğünde 1092’de şimdi küçüktü. Melikşah’ın ölmesi ile Büyük Selçuklu Devleti bir anarşi içine girdi. Melihşah’ın eşi Terken Hatun, Melikşah’ın küçük yaştaki oğlu ve Sencer’in kardeşi I. Mahmud’un sultanlığını duyuru etti.
Melihşah’ın büyük oğlu olan Berkyaruk taraftarları tarafından Rey kentine kaçırılıp Sultan duyuru edildi ve Berkyaruk ve I. Mahmud güçleri ortasında 17 Ocak 1093 Burûçird’de yapılan savaşta Berkyaruk galip geldi. Ahmet Sencer ve Berkyaruk’un amcası olan Tutuş Suriye’ye ilerleyerek Şam ve Halep kentlerini eline geçirip Suriye Selçuklu Devleti’nin kurucusu oldu.
Tutuş Berkyaruk elinde bulunan İran topraklarını de ele geçirmek üzere Berkyaruk’a atak etti ise de 26 Şubat 1095’te Rey’de Berkyaruk ile Tutuş ortasında yapılan savaşta Tutuş yenildi ve öldü. Böylelikle Berkyaruk tek sultan oldu lakin vakit zaman ya kardeşleri ya da onların varislerinin ayaklanmaları tehditleri yahut gerçekleşmeleri ile karşılaştı. Bundan sonra Büyük Selçuklu Devleti üçe bölünmüş olarak görülmeye başlandı:
İran, Irak ve Orta Asya’nın bir kısmı Berkyaruk’un sultanlığı altında Suriye’de Tutuş’un iki oğlu yönetimi altında Şam Melikliği ve Halep Melikliği; Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın kurduğu ve oğlu I. Kılıç Arslan hükümdarlığı altında Anadolu Selçuklu Devleti 1097’de Sultan Berkyaruk 12 yaşında olan kardeşi Ahmed Sencer’e Merv kentinde merkezi olan Horasan valiliğini verdi.
Ahmed Sencer bundan sonra 1097-1118 devrinde çabucak hemen 20 yıl devamlı olarak Horasan’ı yönetim etti ve Horasan’da bağımlı Horasan Selçuklu Devleti sultanı oldu. Ahmet Sencer Horasan valiliği sırasında 1102’de Kaşgar’dan ilerleyen Ebrail Arslan Han’ı Tirmiz civarında yendi ve Kaşgarlı istilacıyı geri püskürtmeyi başardı.
26 Şubat 1105’te Sultan Berkyaruk öldü. Sultan olmak için kendine varis olarak daha yaşı küçük oğlu olan Müizzeddin Melikşah’ı seçmişti ve o II. Melihşah olarak Selçuklu Sultanı oldu. Fakat iktidar amcası olan Muhammed Tapar elinde idi. O yıl geçmeden Muhammed Tapar kuzenini tahttan indirip Büyük Selçuklu Devleti Sultan’ı olarak devleti yönetime başladı. Muhammed Tapar 4 Nisan 1118’de ölünce Büyük Selçuklu Devleti’nde anarşi ve taht arbedesi tekrar başladı.
Muhammed Tapar yerine Irak’ta oğlu olan II. Mahmud Büyük Selçuklu Devleti Sultanı duyuru edildi.
SALTANATININ SONA ERMESİ
Sultan Sencer’in karısı Türkan Hatun Sultan Oğuzlar tarafından salıverilmesinden çabucak evvel 1156’da ölmüştü. Sultan Sencer ile Türkan Hatun’un iki kız çocuğu bulunmaktaydı ve her ikisi de kuzenleri olan II. Mahmut ile evlenmişlerdi. Sultan Sencer sonra Sultan Mesud Demirek’in dul karısı olan ve Gürcistan Hükümdarı I. Demetre’nin kızı olan Rusudan ile evlilik yaptı lakin bu evlilikten çocuğu olmadı.
Harezmşah Atsız ise, oğlu II. Arslan’ı varisi olarak seçtikten sonra, 1156’da vefat etti.
Sultan Ahmet Sencer 8 Mayıs 1157’de hayata gözlerini kapadı ve Merv’de bulunan türbesine gömüldü.
Sultan Sencer’in vefatından çabucak sonralarında Horasan ve Maveraünnehir toprakları Harezmşahlar denetimi altına girmiş bulunmaktaydı.
TÜRBESİ NEREDEDİR?
Sultan Sencer’in türbesi (günümüzde Türkmenistan’da olan) eski Merv kentinde bulunmaktadır. Bu türbe 1221 yılında Cengiz Han’ın buyruğundaki Moğollar tarafından Merv’in yağma edilmesi ve halkının tamamının neredeyse öldürülmesi sırasına Moğollar tarafından yıkılmıştır.
Sultan Sencer’in türbesi Sovyetler’in dağılmasından sonra Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in ziyaretinde bakımsız ve dökük durumda olması nedeniyle Türkiye tarafından restore edildi.
20. yüzyılda Türkmenistan SSCB’ye bağlı iken bu türbe birkaç sefer restore edilmiştir. Lakin bu restoresyonlarda yanlışlar yapıldığı sav edilmiştir. Bu türbe son olarak UNESCO yönetimi altında ve UNESCO fonları ile restore edilmiştir. Bu onarımla SSCB devrinde yapılmış olan daha evvelki onarımlarda yapılmış kusurların kaldırılmasına dikkat edilmiştir. Sultan Sencer Türbesi Eski Merv’de çok bariz görünüşlü bir yapıttır. Eni, uzunluğu ve yüksekliği 38er metre olan tuğla duvarlardan yapılmış olup bu küp biçiminde olup üzerinde bir kubbe bulunmaktadır. Bu türbe eski Merv kentinin konumlandığı ovalık yerde etraftan oldukça uzaktan çok açıkça görülebilmektedir.
Sözcü
