Sibel GÜLERSÖYLER
Metin AKTAŞOĞLU
8 soruda büyük sorunumuz: Market alışverişi
Ekonomik kriz Türkiye’nin gerçek gündemi olmaya devam ediyor. Market raflarındaki etiketler çabucak hemen her hafta değişirken alışverişe çıkanlar her seferinde yeni fiyatlar karşısında şaşkınlığını gizleyemiyor. Son vakitlerde besin fiyatlarında yaşanan değişimi SÖZCÜ muharriri ekonomist Ege Cansen, diyetisyen Dr. Gamze Ulu Ak ve Besin Perakendecileri Derneği İdare Şurası Lideri Galip Aykaç ile konuştuk.
1-Son yıllarda besin fiyatlarındaki artışla sağlıklı beslenme Türkiye’deki vatandaşlar açısından gitgide zorlaşıyor. Bu görüşe bir diyetisyen gözü ile katılır mısınız?
Diyetisyen Dr. Dyt. Gamze Ulu Ak:
Besin fiyatlarındaki artışla birlikte sağlıklı beslenmek maalesef çok değerli hale geldi. Bu nedenle birçok paketli, besin kıymeti düşük lakin kalori, yağ, şeker ve tuz oranları çok yüksek olan eserlerin tüketimi artıyor. Bununla birlikte bireylerde bilhassa kilo artışı, kan kolesterol düzeyi yüksekliği, bozulmuş glikoz toleransı, karaciğer yağlanması karşımıza çıkıyor. Birebir vakitte yetersiz beslenme, bağışıklık sisteminin düşmesine neden olup hastalıklara yakalanma ve/veya yakalandıktan sonra hastalığın atlatılmasını zorlaştırıyor.
2-Sağlıklı yetişkin bir bireyin günde kaç kaloriyi hangi besin çeşitlerinden alması gerekir?
Diyetisyen Dr. Dyt. Gamze Ulu Ak:
Sağlıklı yetişkin bir bireyin alması gereken güç ölçüsü bayan ve erkeklerde, yaşa, kiloya ve beden bileşimine nazaran farklılık gösterir fakat genel olarak;
Günde 300 ile 600 ml ortası süt kümesi, 90 ile 150 gram ortası et kümesi, haftada 3-4 defa yumurta, günde 6-7 porsiyon tahıl kümesi (günde 6/10 dilim ekmek yahut ekmek yerine geçenler), 6-10 yemek kaşığı sebze+2 öğün salata ve 3-5 porsiyon meyve tüketerek bir beslenme programı günlük güç gereksinimleri sağlıklı bir biçimde karşılanabilir.
3-Danışanlarınıza beslenme programı hazırlarken fiyatlar ve alım gücü listeyi nasıl etkiliyor? Nasıl tahliller buluyorsunuz?
Diyetisyen Dr. Dyt. Gamze Ulu Ak:
Danışanların bütçelerine nazaran; beslenme programlarında et/balık/tavuk üzere hayvansal protein kaynakları yerine bitkisel protein kaynakları olan baklagilleri planlayarak tahlil buluyorum. Tropikal meyve ve sebzeler yerine yerli eserleri kullanıyorum. Mevsiminde zerzevat ve meyvelere de öncelik vererek, danışanların eserlere ulaşmasını kolaylaştırıyorum.
4-Gıda fiyatlarındaki artış besin enflasyonunda 80’li, 90’lı yıllarda yaşanan görünümleri akla getiriyor. Türkiye’nin bu devir yaşadığı enflasyon görece o yıllardakine nazaran daha az gözükse de vatadandaş hayat pahalılığını hissediyor. Bu tabloyu yorumlar mısınız?
Ege Cansen: Bu ortalar her yerde uzun besin kuyrukları oluştuğunu görüyoruz. Bir yerde kuyruk varsa, orada devletin müdahalesi vardır. Devlet müdahalesi olmadığı vakit kuyruk olmaz. Beşerler şu süreçte pandemi nedeniyle dışarı çıkamıyor ve tüketicinin tüketim kalıbı değişti. Gelirlerinin yüzde 25’ini beşerler besine harcıyor. Sinemaya, tiyatroya gidemiyor. Yalnızca yaşamaya çalışıyor. Kısıtlamalar ile de esnafın beli iyice büküldü.
Açıklanan enflasyon ile besin fiyatlarındaki değişimin ortasında bazen tam olarak dengeli bir görüntü olmamasının olağan olup olmadığını da pahalandıran Cansen, “Normal olan budur. Besin fiyatları her vakit daha yüksek çıkar. Talep her vakit fiyatı üst çeker” dedi.
SÖZCÜ muharriri Ege Cansen
5-Gıda enflasyonunun gitgide arttığı bu devirde ucuzluk marketlere gerçek bir kayış olduğunu söyleyebilir miyiz?
Besin Perakendecileri Derneği İdare Konseyi Lideri Galip Aykaç:
Discount marketler, operasyon modelleri, eser çeşitleri ve mağaza idare sistemleri ile maliyet denetimine odaklı yapıları nedeniyle de daha ekonomik fırsatlar sunan işletmeler. Münasebetiyle fiyat hassasiyeti hayli yükselen tüketicimizin, tercihlerinde de bu istikamette bir değişim gözlemlendiğini söyleyebiliriz.
Çağdaş perakendeciler olarak, enflasyon tesirini en aza indirgemek için iş ortaklarımızla, tedarikçilerimizle ve tedarik zincirindeki öteki tüm oyuncularla işbirliği yaparak, kendi sermaye kaynaklarımızı zorlayarak çalışıyoruz. Fakat içinde bulunduğumuz ekonomik sürecin sonucu olarak üretimden kaynaklanan fiyat artışları, zincirleme olarak son fiyatları da etkiliyor.
Discount marketler bu etapta kendi markalarıyla, ölçek iktisadı güçlerini kullanarak ve konseptleri gereği operasyon maliyetlerini en azda tutarak fiyat avantajı sağlamaya devam ediyorlar. Besin fiyatlarının artışının temel sebeplerinden birisi bilhassa pandemi periyodunda dünya fiyatlarının da artışta olduğunu unutmamak gerekiyor. Ülkemize tesiri ise ithal girdilerin dünya fiyatlarındaki artışın yanında kur artışının da eklenmesiyle oransal olarak da fazla gerçekleşiyor.
Bu ortada değişen tüketici alışkanlıkları, marka bağımlılığının azaldığını, fiyat ve kampanya hassasiyetinin arttığını, eserin markasından çok içeriğine ve fiyat-kalite istikrarına dikkat edildiğini gösteriyor. Tüketici, aradığı esere kendisine yakın bir lokasyonda, ekonomik bir fiyatla ve düzgün servisle sahip olmak istiyor. Hijyenik koşullarda sunulan, gerekli tüm müsaadeleri taşıyan eserlerde tüketici, kalite – fiyat istikrarına nazaran kıymetlendirerek alışverişini yapıyor. Bu talebi öngörüp süratli aksiyon alabilen perakendeciler, tüketiciler tarafından da daha çok tercih ediliyor.
6-Eğer söyleyebilirsek bu durum ucuzluk marketlerde ne üzere değişiklikler yarattı?
Besin Perakendecileri Derneği İdare Konseyi Lideri Galip Aykaç: Discount marketlerin işleyişinde, operasyon modelinde maliyet denetimi ve verimlilik her vakit ön planda olmuştur. Talebin artması; tüketicinin iyi okunması, buna nazaran tedarik süreçlerinin denetimi, yerinde kampanyaların düzenlenmesi ve fiyat istikrarının korunmasıyla gelişmiştir. Bunun yanı sıra, ana model değişmemekle birlikte pek doğal olarak çağa ve koşullara uygun yenilemeler, teknolojik iyileştirmeler, tüketici talebini daha süratli karşılamaya yönelik geliştirmeler yapılmakta.
7-Pandemiyle birlikte internetten market alışverişinin arttığını gözlemledik. Orada yaşanan artış kalıcı olur mu?
Besin Perakendecileri Derneği İdare Konseyi Lideri Galip Aykaç: Online besin alışverişi, pandemi şartlarında şimdiye kadar olmadığı seviyelere geldi. Pazarda yeni oyuncular, mevcut oyuncularda besin perakendesine geçişler yaşandı. Bu, tüketici açısından çeşitliliğin artması ve perakendeciler açısından da rekabetin güçlenmesi açısından olumlu bir gelişme. Artış suratının pandemi devri başındaki oranlarda olmasa da sürmesini bekleyebiliriz. Lakin fizikî mağazalara olan ilgiyi etkileyecek seviyelere ulaşmasını beklemediğimizi söyleyebiliriz.
8-Süpermarketler bu periyotta nelere dikkat ediyor. Alışveriş sepetinde ne üzere değişimler oldu?
Türkiye’nin önde gelen süpermarketlerinden birinin üst seviye yöneticisi tarafından verilen bilgiler şöyle:
*AVM içindeki mağazalarda müşteri trafiği düştü ama sokak ve cadde üzerindeki müşteri sayısı arttı.
*Online ticarette birtakım günler 10 bin teslimata ulaştığımız oluyor.
*Ürün fiyatlarındaki artış üreticilerden kaynaklanıyor. Bu devirde marketlerin kendi ürettiği daha hesaplı olan eserlere bir kayış olduğunu söyleyebiliriz. Bizim kendi bünyemizde 500’ün üzerinde markalı eserimiz var.
*Düzenlediğimiz kampanyalar ile eserler üzerindeki enflasyonist baskıyı azaltmaya çalışıyoruz.
Sözcü
