Türkiye, Gürcistan, Romanya ve Bulgaristan; Karadeniz’i tehdit eden deniz çöpleri ve mikroplastik (5 milimetreden daha küçük plastik parçacıkları) kirliliğine karşı ortak gayret başlattı. Yürütülen projede pilot bölge seçilen Trabzon’un Sürmene ve Of ilçelerinde, deniz kıyısında 500 metrekarelik alandaki kirlilik araştırmasında maske, yüz perdesi üzere tıbbi atıklar dahil 2 bin 500 atık tespit edildi.
Deniz çöpleri ve mikroplastik kirliliğine karşı Karadeniz’e kıyısı olan Türkiye, Gürcistan, Romanya ve Bulgaristan’ın da iştirakiyle ortak uğraş başlatıldı. Karadeniz Ekosistemini Korumak İçin Toplumsal Farkındalığı Artırarak Deniz Çöplerini Azaltma LitOUTer projesine Türkiyede, Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi dahil oldu. Yürütülen projede pilot bölge seçilen Trabzonun Sürmene ve Of ilçelerinde, deniz kıyısında 500 metrekarelik alanda yapılan kirlilik araştırmasında; maske ve yüz perdesi üzere tıbbi atıklar dahil 2 bin 500 atık tespit edildi.
ATIKLARIN SEYAHATİ KAYIT ALTINDA
Karadeniz’i tehdit eden deniz çöplerinin tespit edilerek, azaltmasının ve farkındalık oluşturulmasının amaçlandığı çalışmada, denizdeki atıkların yüzde 80lik kısmının plastik olduğu belirlendi. Çöplerin dereler yoluyla taşınıp, kıyılara ulaşması üzerine model çalışması da yapıldı. Yaylaya atılan ve dereye ulaştıktan sonra akıntılarla taşınıp, Karadenize ulaşan atıkların kilometrelerce süren seyahatinin kayıt altına alındığı görsel hazırlandı. İmgelerde, yaylaya atılan pet şişe rüzgarla dereye savruluyor akabinde akıntıyla sürükleniyor. Derede başka çöplerle birleşen pet şişe de denize sürükleniyor.
500 METREKAREDE 2 BİN 500 ATIK
Proje koordinatörü olan KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz, projeyle akarsu havzası, kıyılar ve deniz tabanındaki kirliliği incelediklerini söyleyerek, Atıkların akıntıyla birlikte taşınıp birikmesi konusunda ayrıyeten bir de modelleme çalışması yürütüyoruz. LitOuter projesi kapsamında, çalışma alanımız olan Trabzonda Sürmene ve Of deresi ile kıyılarını, kıyı ve plajlarını pilot alan olarak seçtik ve dere kenarları ile deniz kıyılarındaki katı atık yükünün ne olduğunu tespit etmeye çalıştık. Hem dere kenarları ve deniz kıyılarında 500er metrekarelik alanlarda yaptığımız çalışmalarda 2 bin 500 civarında ve yüzde 80i plastik olmak üzere katı atık kirliliğinin olduğunu gördük dedi.
‘ATIKLAR DERELERLE KARADENİZ’E GELİYOR’
Katı atıkların nizamlı toplanıp, bertaraf edilmesine karşın son çalışmalarda önemli ölçüde atık yükü görüldüğünü belirten Doç. Dr. Erüz, Bu bize şunu gösterdi; aslında kurulmuş, geri dönüşüm sistemi var ancak insan olarak demek ki biz bu atıkların geri dönüştürülmesi, ortadan kaldırılması noktasında biraz duyarsızız, şuur eksikliğimiz var. Halk bunu tabiata ve ormandan, yayladan, meradan, yol kenarından bir biçimde bu atık köyden dereye iniyor; dereden taşınarak Karadenize geliyor ve kıyılara, plajlara vuruyor. Covid-19a karşı medikal maksatlı kullanmış olduğumuz maske ve kolonya, dezenfektan, yüz perdesi üzere hijyen gereçlerinin tabiatta önemli biçimde görülmeye başladığını ve tabiata karıştığını görüyoruz. Tıbbi ve öbür atıklar aslında en tehlikeli atıklar. Hastalık edebilen atıklar olduğu için bunların bertaraf edilmesi gerekirken tabiatta bizim katı atıkların yüzde 5ini oluşturmaya başladığını, yaklaşık 500 metrekarede 125 tane maskenin varlığını gördük. Bu da çok büyük bir sayı diye konuştu.
DÜNYADA 1,6 MİLYAR TON MASKE DENİZLERDE YÜZÜYOR
Pandemide kullanımı artan maskelerin tıbbi atık olduğunu ve etrafa atıldığında hayvanlar tarafından yiyecek sanılıp tüketildiğini aktaran Doç. Dr. Erüz, Dünyada şu an 1,6 milyar civarında maskenin denizlerde serbestçe yüzdüğünü, bunun da 4 ile 6 bin ton civarında bir sayı olduğunu, plastik türevli maskelerin de yok olma sürecinin 450 yıl olduğunu biliyoruz. Yapacağımız her atık, bir evvelki yılın üzerine birikecek. Bunlar bakteri ve mantar taşıdıkları için birinci derecede tehlikeli bir kirletici. Tabiata karıştıktan sonra kendi üzerinde biriken organizmalarla birlikte deniz canlıları ve karasal canlılar bunu besin zannediyor. Kaplumbağa bunları denizanası üzere algılayıp yiyor. Bu kere de fizikî kirletici olmasının dışında kendisi kimyasal kirletici olarak canlının bünyesine geçiyor. Karadenizin tamamında bu kirlilik kelam konusu. Her kişi 1 tane maske kullansa Türkiyedeki 83 milyon insan için 32 milyar maske üretiliyor. Bunun yüzde 5i bile tabiata karışsa milyonlarca atık demektir; müthiş bir düzey. Mutlaka çok önemli tedbir almamız gerekiyor dedi.
Sözcü
