Zeytinburnu Belediyesi kırılan, birtakım modülleri kaybolan, âtıl haldeki mezar taşlarını onarımdan geçirdikten sonra Merkezefendi Mezarlığı’ndaki alanda sergilemeye başladı. Çalışma, Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Şurası Müdürlüğü kararı sonrası iki yıl sürdü. Merkez Efendi ve Seyyid Nizam Mezarlığı’nda oluşturulan stant alanında, şahısların mesleği, cinsiyetine dair bilgilerin yer aldığı 100’e yakın mezar taşı yer aldı.
“1500’LÜ YILLARDAN İTİBAREN BU ALANDA DEFİNLER YAPILDI”
Bölgedeki 4 bin mezar taşının envanterini ‘Zamanı Aşan Taşlar’ başlığıyla iki ciltlik bir kitapta toplayan Yalova Üniversitesi Türk İslam Sanatları Tarihi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Berk, “Bu alanlar İstanbul’un Fethi’nden sonra oluşturuldu. 1500’lü yıllardan itibaren definlerin yapıldığını ve mezar taşı kitabeleri olduğunu biliyoruz. Lakin genel mezarlıkların bir handikapı var. Bu alanlara hâlâ defin süreci devam ettiğinden maalesef eski mezar taşı kitabeleri ihmale uğrayabiliyor” dedi.
“MEZAR TAŞI MODÜLLERİ KÜLTÜRÜMÜZÜN BİR YANSIMASI”
Belediye takımları tarafından oluşturulan stant alanına dikkat çeken Prof. Dr. Berk, “Ekipler, iğne ile kuyu kazarcasına tarihi mezar taşlarını toprak altından çıkardı, temizledi ve şu an sergiliyor. Bunların her biri çok değerli. Başlıkları, ana gövdeyi ve yazıları görüyorsunuz. Yahya Kemal’in bu bahiste çok kıymetli bir kelamı var. Yahya Kemal diyor ki; kırık bir mezar taşı kitabesini 40 bohçaya sarılı sakal-ı şerif üzere saklamazsak, özenmezsek ne vatan ne millet ne de milliyet kalır. Zira bütün bu mezar taşı kesimleri bizim kültürümüzün bir yansıması. Bir memleketin toprağının üzerindeki her türlü tarihi eser oranın tapusu kararında. Buralara sahip çıkmamız gerekiyor. Bizim kültürümüzde diriye olduğu kadar ölüye de hürmet vardır. Mezarlıklarımız çok hoş çiçeklerle bezelidir, pak tutulur, ölülere hürmet duyulur. Bugün vazifemiz bu hoş kültürü devam ettirmek bu eski taşlarımıza sahip çıkmaktır” sözlerini kullandı.
“UZAKTAN BAKTIĞINIZDA BİLE ANLARSINIZ”
Osmanlı kültüründe lahit tipi mezarların olmadığını hatırlatan Prof. Dr. Berk, mezar taşlarında görülen işlemelerde anlatılanları ise şu sözlerle aktardı:
“Kültürümüzde baş ve ayak şahidesi formunda mezar taşı kitabeleri yapılmıştır. Her kültürün kendi özelliği var ve bizim kültürümüzün özelliği budur. Bir mezar taşı kitabesine uzaktan baktığınız vakit bayan ya da erkek olduğunu anlarsınız. Bayan mezar taşlarında, zarafeti yansıtan hoş çiçek buketlerini görüyoruz, hoş işlemeler karşımıza çıkıyor. Erkeklerin mezar taşlarında toplumsal hayattaki statülerini yansıtan mezar başlarını görürüz. Bunlar ya bir tarikat simgesi ya da bir müderris kavuğudur. Yani toplumsal hayattaki statü mezar taşlarına yansır. Mezar taşında 3 sanatı görürüz. Çok ince taş personelliği, yazısı çizgi sanatından ötürü kıymetlidir bir de edebi sözlere de rastlıyoruz.”
Mezar taşlarına toplum olarak sahip çıkılması gerektiğini anlatan Prof. Dr. Berk, “Taşlara büyük bir titizlikle onarım yapıldı ve bu duvarlara asıldı. Bunlar bizim kültürümüzün bir kesimi. Bunlara biz sahip çıkılması gerektiğine inandığımızdan bu biçimde koruyoruz. Topyekün buralara sahip çıkma şuurundan olmalı ve bunlara ilgi göstermeliyiz” dedi.
ZEYTİNBURNU BELEDİYESİ BÜTÜN ENVANTERİ KAYIT ALTINA ALDI
Zeytinburnu Belediye Lideri Ömer Arısoy, mezarlıkta gerçekleştirdikleri çalışmalar hakkında şu bilgileri paylaştı:
“Burada sergilenen mezar taşları, Merkezefendi Mezarlığı’nın türlü yerlerinde, bir kısmı da artık sergilenen alanda birbirinin üzerine yığılmış, kimileri devrilmiş ve toprak altında kalmış halde duruyordu. Bunları onarımdan geçirerek sergilemeye başladık. İstanbul’da tüm mezarlıkların her türlü bakım, tamir, paklık ve işletme yetkisi İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde. Biz de ilçede bulunan 18 mezarlık ve haziredeki 4 bin mezar taşının envanterini kayıt altına aldık. Mezar taşlarını korumak ismine fotoğraflayıp belgeledik, yazıları elimizde mevcut.”
“KURUL KARARI ÇERÇEVESİNDE STANT HALİNE GETİRİLDİ”
Mezar taşlarının uzman gruplarca değerlendirildiğine de dikkat çeken Ömer Arısoy, “Önce mezar taşları bulundu, teknik özelliklerin gerektirdiği çerçevede restore edildi, sonra şura kararı çerçevesinde stant halinde yerleştirildi. Bütün bunlar uzman takımlarca yapıldı” tabirlerini kullandı. (DHA)
Sözcü
