Türkiye, dünyada çift haneli enflasyona sahip çok az sayıdaki ülkeden biri. 2020’yi yüzde 14,6’lık resmi tüketici enflasyonuyla kapatan ülkemizde, kimi eserlerdeki fiyat artışları bu orandan çok daha fazla. Bu eserlerden biri de ayçiçek yağı…
Türkiye’de meskenlerin vazgeçilmezi olan ayçiçek yağındaki fiyat artışı, birkaç gündür Türkiye’nin gündeminde. Artışın hem yurt içi hem yurt dışı kaynaklı nedenleri bulunuyor.
Hem TÜİK fiyatları hem yurt dışı piyasalardaki fiyatlar hem de uzmanların işaret ettiği pandemi ve iklim değişikliği kaynaklı sıkıntılar, ayçiçek yağı fiyatlarında artışın önümüzdeki devirde de sürebileceğine işaret ediyor.
Türkiye’nin bu eserde ithalata bağımlılığı da fiyat artışlarının temel nedeni olarak öne çıkıyor.
1- TÜİK’E NAZARAN BİR YILLIK FİYAT ARTIŞI YÜZDE 48
TÜİK bilgilerine nazaran, ayçiçek yağının bir kilogramı, Aralık 2019 ile Aralık 2020 ortasındaki son bir yılda tam yüzde 48 artışla 16 TL’yi aştı. Yalnızca aralık ayındaki artış yüzde 6,4 oldu.
Hammadde fiyatlarındaki artışa dikkat çeken kesim temsilcileri, önümüzdeki devirde ayçiçek yağında yeni artışlar bekliyor.
Gerçekten, bugün açıklanan tarım eserleri üretici fiyatları bilgileri de bu duruma işaret ediyor.
TÜİK bilgilerine nazaran, ayçiçeğin kilogram fiyatı son bir yılda yüzde 52,3 arttı.
Tüketici enflasyonunu gecikmeli olarak etkileyen yurt içi üretici fiyatlarına bakıldığında, “bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar” kesiminde son bir yıllık fiyat artışının yüzde 63,3 olduğu görülüyor. Bu durum, yağ fiyatlarının önümüzdeki periyotta artacağına işaret ediyor.
2- DÜNYADA AYÇİÇEK YAĞI FİYATI ARTIYOR
Bir eserin dolar cinsinden ithalat fiyatı değişmese de Türkiye’de TL’nin döviz kurları karşısındaki kıymet kaybı nedeniyle yüksek oranlı artırımlar gündeme geliyor.
Fakat Türkiye’nin ithalata bağımlı olduğu bitkisel yağların dolar cinsinden global fiyatı da son periyotta süratli artış kaydetti.
Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü datalarına nazaran, dolar cinsinden hesaplanan bitkisel yağ fiyatları endeksi Aralık 2019-Aralık 2020 periyodunda yüzde 25,7 arttı.
Dünyada pandemi tesiriyle mayısta tabana vuran bitkisel yağ fiyatları, daha sonra çok süratli artış kaydetti.
Gerçekten, IMF bilgilerine nazaran de, Kasım 2019’da global ölçekte 912 dolar olan ayçiçeği yağının ton fiyatı, Kasım 2020’de 1348 dolara yükseldi. Yıllık artış dolar cinsinden yüzde 47,8 oldu.
Türkiye’nin ayçiçek yağında ithalata bağımlı olduğu ve dolar cinsinden fiyat artışına bir de 2020’de dolar/TL kurundaki yüzde 25’lik artış eklendiği düşünüldüğünde, fiyatların önümüzdeki periyot daha da artabileceğini öngörmek sıkıntı değil.
3.TÜRKİYE DÜNYADA EN FAZLA AYÇİÇEK İTHAL EDEN ÜLKE
Türkiye ayçiçeğinde dışa bağımlı bir ülke. Bu nedenle, dünyadaki ayçiçek ve ayçiçek yağı fiyatlarındaki değişimler, Türkiye’deki fiyatları da direkt etkiliyor.
Ayçiçekte dışa bağımlılık çok yüksek. O denli ki, resmi bilgilere nazaran Türkiye, dünyada en çok ayçiçeği ithal eden ülke pozisyonunda.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Aralık 2020 tarihli ‘Ürün Masaları Ayçiçeği Bülteni’ bilgilerine nazaran, Türkiye dünyada ayçiçeği ithalatında yüzde 37’lik hisseyle birinci sırada.
Türkiye ayçiçek yağında da dışa bağımlı. Ticaret Bakanlığı’nın 2019 yılı Ayçiçeği Raporu’na nazaran, 2019’da Türkiye’nin yıllık ayçiçek yağı tüketimi 1 milyon 170 bin ton. Buna 490 bin ton da ihracat eklendiğinde ortaya 1 milyon 660 bin tonluk muhtaçlık çıkıyor. Lakin Türkiye’nin üretimi 1 milyon 104 bin düzeyinde. Kalan 560 bin tonluk açık, ithalatla gideriliyor.
Ayçiçekte dışa bağımlı olan Türkiye, ayçiçek yağını da ithal etmek zorunda kalıyor. Bu durumda fiyatlar da hem döviz kurlarından hem de yurt dışı fiyat dalgalanmalarından direkt etkileniyor.
KURAKLIK VE PANDEMİ ETKİLİYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın raporunda, dünyada pandemi periyodunda ayçiçek yağı tüketiminin rekor düzeye yükseldiği fakat kuraklık nedeniyle üretimde öne çıkan Rusya, Ukrayna ve Moldova üzere ülkelerde kuraklık nedeniyle üretimin azaldığı, dünya genelinde üretimdeki düşüşün yüzde 10’u bulduğu belirtiliyor.
Talep artarken arzın azalması fiyatları da yükseltiyor. Buna bir de üretici ülkelerin ihracat kısıtlamaları ve son periyotta artan talep eklenince fiyatlarda çok sert yükselişler görülüyor.
Sözcü
