Anadolu’daki pahalar vatanına kavuştu…
Uşak’a 25 kilometre uzaklıkta bulunan küçük Güre beldesi, tarihe tanıklık yapan bir olayın da başrolünü üstlendi. Milattan evvel 560 ile 546 yılları ortasında Lidya ülkesini yöneten Kral Krezüs ya da bilinen ismiyle Kral Karun’a ilişkin değer biçilmez eserler Güre kasabasındaki bir tümülüste bulunmuş, “Karun kadar zengin” kelamı de bu hazinelerden doğmuştu. ABD’ye kaçırılan eserler 28 yıl evvel 25 Eylül 1993 günü doğduğu topraklara döndü.
Başşehri bugün Manisa’nın Salihli ilçesi yakınlarında olan Lidya uygarlığı, Muğla’dan Çanakkale’ye kadar Ege kıyılarını da içine alan geniş bir alanda karar sürmüş, parayı icat eden Kral Karun vaktinde da periyodun en güçlü devleti olmuştu. Lidya’nın en görkemli yapıtları ise Kral Karun’un hazineleriydi. Efsaneye nazaran Kral Karun, her tuttuğunun altın olması için ilahlara yalvarmış, bu isteği kabul olunca da kendi hazinesini yaratmıştı.
TİMÜLÜSLERDEN ÇIKTI
Bu yapıtların varlığı 1965 yılına kadar bilinmiyordu. Lakin Güre kasabasındaki tümülüste hafriyat yapan 5 kaçakçı, mezar kısmındaki hazinelere ulaştı. Eserler o periyodun parası ile 65 bin liraya satılarak ABD’ye götürüldü. O periyottaki 65 bin lira, bugünün parası ile 3 milyon liraya eşitti. Bir yıl sonra bu sefer İkiztepe tümülüsündeki kaçak hafriyatta bulunan 150 kesim eser de 160 bin liraya satılarak ABD’ye kaçırıldı. 1968’de ise Aktepe tümülüsündeki fotoğraf ve kabartmalar 40 bin liraya satıldı. Hazinenin tamamı 432 kesim olarak New York’taki Metropolitan Müzesi’nde sergilenmeye başlandı.
Yapıtların Türkiye’den kaçılan Karun Hazineleri olduğu belirlenince, gazeteci Özgen Acar’ın da uğraşı ile Kültür Bakanlığı harekete geçti. Yapıtları geri almak için dava açıldı, dava 6 yıl sürdü. Sonuçta Metropolitan Müzesi davayı kaybedeceğini anlayınca yapıtları geri verdi. 1993 yılında da bu eserler doğdukları topraklara dönerek Uşak Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmeye başlandı. Tamamı altın olan, Kanatlı Denizatı Broşu, Aslan Başlı Bilezikler ve Kanatlı Güneş Kursu Kolyesi ise hazinenin en değerli modüllerini oluşturdu.
Kanatlı denizaltı broşu
Uşak Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen kesimlerden en pahalısı olan Kanatlı Denizatı Broşu, 2006 yılında düzmecesiyle değiştirilip bir defa daha yurtdışına kaçırıldı. Sanıklar yakalandı ve 8 şahsa 10 ay ile 12 yıl ortasında değişen mahpus cezaları verildi. Kanatlı Denizatı Broşu 2012’de Almanya’da ortaya çıktı ve Interpol aracılığı ile Türkiye’ye iadesi sağlandı.
Kral Karun’un Manisa’dan kaçırılan yapıtlarını Demirel getirtti.
Demirel ‘Ödeyin Gardaşım’ dedi
“Biz öncelikle Birleşmiş Milletler Genel Heyeti’nde ‘Tarihi eserler kendi yurdunda sergilenir, ülkesinden kaçırılan eserler ilgili devlete iade edilir’ biçiminde bir karar aldırdık. Karun Hazineleri’nin yurda iadesi için benim bakanlığımdan evvel ABD’deki Metropolitan Müzesi aleyhine dava açılmış lakin davayla ilgilenen olmamış. ABD’li avukatların biriken 5 milyon dolar fiyatını bile ödememişler. Başbakan Süleyman Demirel ile görüştüm, ‘Türkiye Cumhuriyeti büyük devlettir gardaşım, kimseye borçlu kalmaz’ diyerek çabucak bu paranın ödenmesini sağladı. Avukatlar da davaya sarıldılar. ABD’ye gidip Metropolitan Müzesi yetkilileri ile görüştüm. Davayı kaybedecekleri için muahede teklif ettiler. Biz de sergilenen yapıtların yanı sıra depolarını da incelemek istedik.
Karun Hazineleri, Kültür eski Bakanı CHP’li Fikri Sağlar periyodunda yurda getirildi. Sağlar, SÖZCÜ HaftaSonu’na o günleri şöyle anlattı:
Depoda 36 modül daha Karun Hazinesi yapıtı bulduk, onları da aldık ve davayı sonlandırdık. Bilhassa BM kararı ve bu dava, tarihi eser kaçakçılığında dönüm noktasıdır. Artık kaçak eserler öteki ülkelerin devlet müzelerince alınmıyor. Karun Hazineleri davasında devrin Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü merhum Engin Özgen ve eşi İlknur Özgen’in büyük emeği vardır.”
Sözcü
