Erzincan’ın Kemaliye tarihi kenti ile Mardin’in Midyat ilçesindeki Geç Antik ve Ortaçağ kilise-manastırları da UNESCO Dünya Süreksiz Miras Listesi’ne eklendi. Türkiye’nin 2020 yılında güncellenen listede 83 varlığı bulunuyordu.
ÖZGÜN MESKENLERİ İLE ÖNE ÇIKIYOR
Kemaliye ilçesi, tarihî süreçte İpek ve Kervan yolları üzerinde bulunan kendisine mahsus kent dokusu, mimarisi ve özgün meskenleri ile öne çıkıyor. Doğayı yapılaşmada temel öge olarak gören bir anlayışla topografyaya oturan yerleşim, Fırat Irmağı’ndan itibaren yükselen üç ana sekiden oluşuyor. Fırat Irmağı, kentsel yer kurgusunu ve mimariyi etkilemiş, yerleşim üniteleri bu tesire nazaran oluşturulmuş ve tasarlanmış durumda.
Erzincan’ın Kemaliye ilçesi (Fotoğraf: DepoPhotos)
Kemaliye yerleşim bütününün ayrılmaz bir modülü olan ve uzunluğu 35 kilometre olan Karanlık Kanyon’da ırmak tabanı ile vadi kenarı ortasındaki kot farkı bin metreye kadar ulaşıyor. Bu haliyle Karanlık Kanyon dünyadaki birinci beş derin kanyon ortasında yer alıyor.
Erzincan’ın Kemaliye ilçesi (Fotoğraf: DepoPhotos)
Karanlık Kanyon, gerek jeolojik yapısıyla gerekse sert kayaların içinden oyularak inşa edilmiş 7 kilometre uzunluğundaki Taş Yol’u ile istisnai bir doğal hoşluğa ve estetik kıymete sahip. Taş Yol, 400-500 metre yüksekliğe sahip büyüklü küçüklü 38 tünelden oluşuyor ve dünyadaki tehlikeli yollar kategorisinde bulunuyor.
Kemaliye yerleşim merkezine 4-5 kilometre uzaklıktaki Lisanlı Vadisi’nde de eski Türk izlerine rastlanıyor. Lisanlı Vadisi içerisinde yer alan petroğlif ve damgalar üzerinde yapılan çalışmalar sonucu elde edilen datalar Türk kültür tarihi açısından kıymetli bilgiler içeriyor.
EŞSİZ BİR KÜLTÜREL PEYZAJA SAHİP
Hristiyanlığın erken devirlerinden itibaren ağır imar faaliyetinin yaşandığı manastır mimarisinin erken örneklerini sunan Tıp Abdin bölgesi, tarih boyunca Süryani Ortodoks cemaati ile ilişkilendirilebilen yeni ve kendine mahsus bir mimari lisanın ortaya çıkışına tanıklık ediyor.
Bir kireçtaşı plato olan Tıp Abdin, çeşitli devirlere ilişkin 80 köy ve 70 manastırın yer aldığı eşsiz bir kültürel peyzaja sahip. Seri adaylık için seçilen manastır ve kiliseler ise Mor Sobo Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi (Yoldath Aloho), Deyrulzafaran Manastırı, Mor Gabriel Manastırı, Mor Abai Manastırı, Mor Loozor Manastırı, Mor Yakup Manastırı, Mor Quryaqos Kilisesi ve Mor Azozo Kilisesi.
Mardin’deki 1600 yıllık Mor Gabriel Süryani Manastırı (Fotoğraf: DepoPhotos)
Birtakım ortak özelliklere sahip olan ve 6 ile 8’inci yüzyıllara tarihlendirilen bu yapılar, bölgenin karakterinin bir bütün olarak anlaşılmasını sağlıyor. Etrafındaki teraslı üzüm bağları, zeytin ve badem ağaçları ile etkileyici bir peyzaj oluşturuyor. Türkiye’deki farklı inançlara ilişkin güçlü kültürel mirasa da değerli bir örnek teşkil ediyor. (İHA)
Sözcü
